خورشیدگرفتگی بهترین روش برای حل مسائل بزرگ نجومی، همشهري

تئوری نسبیت عمومی انیشتین نخستین بار از طریق عکسبرداری خورشیدگرفتگی 29 مه 1919 تائید شد.

اکنون به نظر می رسد گروهی از ستاره شناسان قصد دارند در خورشیدگرفتگی 22 جولای همزمان با سال نجوم برخی مسائل فیزیکی را با رصد دقیق این خورشیدگرفتگی حل کنند.

به گزارش خبرگزاری مهر، 22 جولای سال جاری طولانی ترین خورشیدگرفتگی قرن 21 روی خواهد داد. این خورشد گرفتگی که در هند و چین به وضوح قابل رویت است شش دقیقه به طول خواهد انجامید.

به باور بسیاری از دانشمندان، بررسی خورشیدگرفتگی می‌تواند به حل بسیاری از مسائل نجمومی کمک کند. به طوری که جی پاساچف، پروفسور نجوم کالج ویلیام در مقاله‌ای که در مجله نیچر منتشر کرده نوشته است قصد دارد به مناسبت سال نجوم، 22 جولای آینده (31 تیر 1388) به ارتفاع سه هزار فوتی (914.4 متری) کوهستان تیانهونگ پینگ در چین سفر کند تا شاهد این خورشید گرفتگی عظیم باشد.

بررسی مسائل نجومی با کمک پدیده خورشیدگرفتگی موضوع تازه‌ای نیست به طوری که 90 سال قبل خورشید گرفتگی که بین آفریقا و برزیل گسترده شده بود، تئوری نسبیت عمومی انیشتین را تائید کرد.

در دست نوشته‌ای که از آلبرت انیشتین باقی مانده نوشته شده است: ماکس پلانک هیچ چیز از فیزیک نمی‌فهمید چرا که در مدت خورشید گرفتگی 1919 تمام شب را برای دیدن نوری سر پا بیدار ماند که می‌توانست نور واقع در میدان جاذبه را تائید کند. این درحالی است که اگر ماکس پلانک تئوری مرا می‌شناخت می‌توانست با خیال راحت به تختخواب برود.

در حقیقت اولین آزمایش نسبیت عمومی 90 سال قبل و در 29 می 1919 رخ داد. تئوری نسبیت عمومی در 1915 منتشر و با استقبال سردی از سوی جامعه علمی مواجه شد.

در این خصوص ستاره شناسان معتقدند: فیزیک اجسام و گرانش نیوتن و گالیله تمام آن چیزهایی را که می‌توانست در رفتار اجرام در خلاء دیده شود تشریح می‌کرد.

اما در قوانین نیوتن و گالیله درباره نور هیچ توضیحی داده نشده بود. به این ترتیب انیشیتن برپایه معادله E=mc2 تئوری نسبیت عمومی را شرح داد و تفسیر کرد که تمام اجسام جاذبه گرانشی دارند و زاویه پرواز آنها در فضا زمانی که از نزدیکی یک جرم عظیم می‌گذرند منحرف می‌شود.

انشیتین در دست نوشته‌های خود نوشته است: کلمات یا همان زبان ریاضی برای بیان این تئوری وجود دارند اما فقدان یک آزمایش تجربی بدیهی به وضوح احساس می‌شود. برای تائید تجربی این تئوری کافی است که از یک خورشید گرفتگی عکسبرداری کرد.

انجمن نجوم سلطنتی انگلیس اولین نهادی بود که در زمان انتشار مقاله گزارشی درباره تئوری نسبیت جاذبه حمله کرد و سر آرتور ادینگتون ستاره شناس این انجمن در مقابل انیشتین ایستاد.

در حقیقت تا آن زمان هیچ عکسی از خورشید گرفتگی وجود نداشت و جنگ جهانی اول بزرگترین مانع بر سر راه تلاش برای عکسبرداری از یک خورشید گرفتگی به شمار می‌رفت.

اولین تلاش ناموفق در عکسبرداری از خورشید گرفتگی در زمان جنگ جهانی اول و در روسیه انجام شد. موقعیت دوم عکسبرداری در خورشید گرفتگی سال 1912 در برزیل فراهم شد اما در این زمان هم باران شدیدی که منطقه رویت خورشیدگرفتگی را فرا گرفته بود مانع از عکسبرداری شد.

سرانجام، تاریخ فیزیک نجوم بهار 1919 را برای اولین عکسبرداری از خورشید گرفتگی انتخاب کرد. مکان انتخاب شده سوربال بود. سوربال شهری کوچک در فاصله 245 کیلومتری از پایتخت ایالت سئارا برزیل است. به موازات این عکسبرداری، آزمایش مشابهی هم در کوچکترین جزیره ایالت سائو تومه به نام پرنس واقع در مجمع الجزایر دریاچه آفریقای مرکزی- غربی انجام شد.

به گزارش مهر، هوا در طلوع 29 می در شهر سوربال تاریک بود. تنها در حدود ساعت 7 کمی از آسمان بالای دریا روشن شد. سرانجام در ساعت 7:46 خورشید گرفتگی آغاز شد. تاریکی کلی تنها چند دقیقه به طول انجامید اما دوربین‌های عکاسی که از چند روز قبل آماده بودند توانستند در همان دقایق کوتاه صدها عکس از خورشید گرفتگی تهیه کنند.

خورشید گرفتگی سوربال اولین تجربه برای نشان دادن این مسئله بود که نه تنها یک جسم ماده بلکه حتی پرتوهای الکترومغناطیسی مثل نور مرئی نیز جذب نیروی گرانش می‌شوند. این آزمایش دقیقا ایده انیشتین را تائید می‌کرد و نبوغ این دانشمند برجسته را نشان می‌داد.

انیشتین در این خصوص می‌گوید: تصور کنیم که یک ستاره دوردست و پشت به خورشید وجود داشته باشد. ما آن را نباید ببینیم چون توسط حلقه خورشیدی پوشانده شده است اما اغلب اتفاق می‌افتد که این اجرام آسمانی پنهان شده می‌توانند خود را به ما نشان دهند. در حقیقت این نور آنها است که توسط اجرام بزرگی چون خورشید جذب می‌شوند.

هرچند نسبیت عمومی یک تئوری انقلابی است انیشتین جایزه نوبل را به پاس اثر فتوالکتریک دریافت کرد. به گفته محققان، طبیعی است که قبول تئوری نسبیت عمومی از سوی دانشمندان هم دوره این نابغه بزرگ کاری دشوار باشد. به طوری که تنها فیزیکدانان نسل جدید می‌توانند عظمت این تئوری را درک کنند. به نظر می‌رسد که خورشیدگرفتکی 22 جولای سال نجوم بتواند بار دیگر در تائید این تئوری مورد استفاده قرار گیرد.