خواستم بگویم این​ نگاه اشتباه است - پای حرف​های تهمینه میلانی در کافه خبر

کارگردان فیلم« یکی از ما دونفر » معتقد است که در این فیلم هم همان نگاه انتقادی و اجتماعی همیشگی​اش را دارد.

آزاده سهرابی - خبرآنلاین، تهیمینه میلانی و السا فیروز آذر هفته پیش مهمان کافه خبر بوند، بهانه دعوت، اکران عمومی فیلم «یکی از ما دو نفر» بود. فیلمی که کارگردان و نویسنده​اش میلانی است و بازیگر نقش اول زن آن هم فیروز آذر . گفت و گوی ما با این کارگردان و بازیگر از تفاوت نگاه میلانی در این فیلم با آثار دیگرش آغاز شد و به موقعیت شخصیت​ها و کنش​هایشان رسید، پرسش​هایی را که کاربران خبرآنلاین مطرح کرده بودند از میلانی پرسیدیم.

هیچ وقت ضد مرد نبوده​ام
تهمینه میلانی در پاسخ به این پرسش که در فیلم اخیرتان از نگاه ضد مردانه​ شما خبری نیست، می​گوید:« من هیچ‌گاه در فیلم‌هایم ضد مرد نبوده‌ام. اشتباهی که باعث می​شود، این قضاوت در مورد فیلم​های من صورت بگیرد. این است که کانسپت (مفهوم) داستان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.»

این کارگردان خاطرنشان می​سازد:« به عنوان مثال در «واکنش پنجم» داستان در مورد حضانت بچه بعد از مرگ پدرش است؛‌ روایت درگیری عروس با پدر شوهر و برادر شوهرش. در آنجا شخصیت حاج صفدر را آدمی منفی ندیدم. او از اصولی برآمده و اشکال نیز در همین اصول است. قانون نیز براساس همین اصول شکل گرفته است. اصولی که کاملا مردانه نوشته شده است. ما درگیر نقد این اصول هستیم. در نتیجه از آنجا که قوانین یک سویه است، چنین تصور می‌شود که من علیه مردان هستم.»

نگاه انتقادی دارم
او در مورد داستان فیلم اخیرش می​گوید:« داستان فیلم «یکی از ما دو نفر» را من در خلال صحبت کردن با جوانان به ویژه دختران جوانی نوشتم که در محیط کار خود با مدیران بالادستی درگیر قضاوت جنسی یا حسادت همکارانشان هستند. اینجا هم همان نگاه انتقادی ،اجتماعی را دارم.این اتفاق ممکن است در خارج هم بیافتد و من نمی گویم مختص ایران است.»

او می​افزاید:«شما ببینید سیاست​های غلط این سال​ها باعث شده تا روابط دختران و پسران ما سطحی شود. قبلا اصلا این​گونه نبود و همه چیز به آهستگی پیش می​رفت. اما حالا این اتفاق برای دختران و پسران ما هر دو افتاده است. »

میلانی در مورد شخصیت زن اصلی داستان که در خارج از کشور بزرگ شده و حضورش در متن جامعه فعلی می​گوید:« در طول چند دهه گذشته یک فرهنگ غلط در جامعه ما به وجود آمده که می​گوید کسانی که رفتند خارج و برگشتند، خیلی بی اخلاق هستند. خواستم بگویم این نگاه اشتباه است.»

به عقیده میلانی «رفتار جوان ایرانی که در داخل کشور بزرگ شده با جوان ایرانی که خارج از کشور بزرگ شده، کاملا متفاوت و قابل تشخیص است. آن​ها رو راست هستند و دروغ نمی​گویند و معمولا بازی نمی​کنند. اما این​جا جوان​ها مدام در حال برنامه چیدن هستند، چون مجبور می​شوند، مدام به خانواده​ها دروغ بگویند.»

کارگردان فیلم «بچه​های طلاق» می افزاید:«این که دختر داستان از خارج می​آید، یک دلیل دیگر هم دارد. شما الان اگر به آپارتمان من بیایید، می​بینید خیلی مدرن است. می​گویند شبیه آپارتمان​های نیویورک است. با این حال من وقتی به خانه دوستانم در آمریکا می​روم ، می​بینم که خانه​هایشان سنتی است. قلیان و کرسی و... دارند. این نشان می​دهد، آنها که دور می​شوند، بیشتر دنبال هویت هستند.»

او با بیان این مطلب که جوان​های ما ترجیح می​دهند برای تعطیلات بروند دبی یا ترکیه، اما جوان​های آن​طرف دوست دارند بیایند ایران و بروند شیراز و اصفهان را ببینند، می​گوید:« در واقع علت این​که دختر فیلم معمار است و از خارج می​آید، این است که او به خاطر پس زمینه بختیاری که دارد، در کنار چادری که در محوطه سنتی طراحی می​کند، طرح یک چادر مدرن را هم می​ریزد تا بگوید سنت و مدرنیته با هم منافاتی ندارد.»

حتما ربط دارد
کاگردان​فیلم​های «واکنش پنجم » و « آتش بس» در پاسخ به این پرسش که یعنی شما می​گویید همه این دشواری​ها در روابط دختران و پسران​مان به خاطر سیاست​های غلط است و به این نسل و جامعه و خانواده ربطی ندارد؟می گوید:«حتما ربط دارد. من عناصر دیگر را از یک اتفاق تاریخی حذف نمی
کنم. این روابط حاصل یک سیاست غلط فرهنگی است. این سیاست غلط فرهنگی خانه​های امن را به وجود آورده و روابط جنسی زود​رس که جوانان را بیمار می​کند. بابک و مانیا و ساراهای منزوی می​شود، حاصل آن.»

از مرد​های حسود بیشتر ضربه خوردم تا همکاران زن
میلانی می​گوید:«من رنج می​برم که همیشه می​گویند خانم​ها نمی​توانند همدیگر را در محیط کارببینند، در حالی​ که من خودم در محیط کاری​ام از مردهای حسود ضربه خوردم نه از زن​ها. مردهای همکارم از این​که فیلمنامه من بهتر بود، رنج می​بردند.»

او با اشاره به ضخصیت​های فیلم «یکی از ما دونفر» می​افزاید:« من در واقع خواستم کلیشه شکنی کنم، و نشان دهم که لزوما در محیط کاری زن​ها نیستند که با هم مشکل دارند. ممکن است یک مرد باشد که مشکل ساز شود.»

انتخاب رشته معماری دلیل داشت
کارگردان فیلم «دوزن» در مورد انتخاب شغل مهندسین مشاور برای شخصیت​های اصلی فیلمش می گوید:« رشته معماری تنها رشته​ای است که هم فنی است و هم هنری. و باز اگر در بین رشته​های فنی و هنری نگاه کنید، این رشته بیشترین اشتراک را با سینما دارد ، آن​ها هم مثل عوامل یک فیلم با هم گروهی کار می​کنند. پس حسادت و همدلی و رقابت در آن عریان است مثل سینما.»

میلانی می​افزاید:«علت این​که معماری را انتخاب کردم هم مهم است. شهرهای ما بی هویت شده است به اندازه ای که جوان​هایمان بی هویت شده اند. مثلا همان طور که در فیلم گفته می​شود مسجد شیخ لطف الله 400 سال پیش در زمان صفویه ساخته می شود. در آن زمان شبیه این مسجد در دنیا وجود نداشته و الان به عنوان یکی از زیباترین سازه​های معماری​ جهان شناخته می​شود. در واقع این گنبد خوابیده زیبا در دنیا تک است. حالا بعد از 400 سال ما که می خواهیم مسجد بسازیم عین آن می​سازیم. در حالیکه در مراکش، دبی و... مساجدی که می​سازند با روح جوان​ها هماهنگ است تا جوان را جذب خود کند.

شخصیتی که زیاد می​بینیم
السا فیروزآذر بازیگر نقش اصلی زن فیلم «یکی از ما دونفر» هم در پاسخ به این پرسش که انتقاد میلانی متوجه نسل جوان است، نسلی که شما هم جزو آن هستید. چقدر با این نگاه و با کاراکتر فیلم همراه شدید؟، می​گوید: « بیشترین چیزی که در این فیلمنامه برایم جالب بود، کاراکتر مانیا بود که مانند او را در اطرافم زیاد می​بینم و فکر می​کنم آنچه باعث می​شود افرادی مثل مانیا به وجود بیایند بدی آن​ها نیست. این مساله از ضعف اعتماد به نفس می​اید که ناشی از مشکلات تربیتی​ است.»

این بازیگر که سابقه دستیاری میلانی را هم دارد، می​افزاید:« در خانواده​های ما به دختر به اندازه پسر نه اعتماد به نفس می​دهند و نه آزادی. حتی حرف​هایی مدام زده می​شود، در جهت گرفتن اعتماد به نفس دختران، مثل اینکه زود ازدواج کن و... نتیجه این نگاه می​شود همین وضعیتی که می بینیم. از دل این نگاه مانیاهایی به وجود می​آیند که هم و غم​شان این است که از نظر فیزیکی برای مرد جذاب باشند. اما سارا این​گونه نیست، شما می بینید او ساده پوش است.»

تهمینه میلانی معتقد است :« بیس قصه همان طور که گفتم از درد و دل جوان​ها از محیط کاری نا امن و نگاه جنسیتی که کارفرماهای مرد به زن​ها دارند،به من منتقل شد و من روی این محور حرکت کردم.» او می افزاید: «اما الان مانیا قابل تعمیم به خیلی از طبقه​ها و گروه​هاست. دختری که به خودش نگاه مصرفی دارد.»

او در مورد خط روایی و راوی فیلم هم می گوید:« ما یک خط روایی ساده داریم در فیلم. این قصه را در واقع سارا دارد روایت می​کند. ما سارا را به عنوان قهرمان انتخاب کردیم. برای همین اتفاقاتی را که سارا نمی​بیند، ما هم نمی​بینیم. به عنوان مثال سارا نمی​تواند جایی که بابک با مادرش تنهاست، باشد و ماهم در فیلم این لحظات را نداریم.» این کارگردان در پاسخ به این پرسش که اگر شما به چنین شیوه روایی پایبند هستید، چرا فیلم پر از خلوت​های بابک است؟ می​گوید:« این را می​دانم که کجاها را جر زدم. چون لازم بود. منتها چون ادامه سکانس​هایی بود که با سارا داشت کمی جر زدیم.»

شخصیت سارا برایم جذاب بود
السا فیروزآذر با بیان این مطلب که شخصیت سارا با غروری که دارد، خیلی برایم جذاب بود ، می گوید:« به غیر از فیلم «آتش بس» ، در سایر فیلم​های خانم میلانی با زن​هایی مواجه​ایم که ضعیف هستند و مدام به آنها ظلم می​شود. فیلم « یکی از ما دونفر» اما این​گونه نبود.»

این بازیگر می​افزاید:« من سر فیلم «آتش بس» دستیار ایشان بودم و اولین بار به عنوان دستیارشان فیلمنامه این فیلم را خواندم و شخصیت سارا را دوست داشتم. اما آدم​های مختلف می​آمدند و می​رفتند و من مدام با خودم می​گفتم کاش نقش را به من بدهند.» تهمینه میلانی هم معتقد است که برای او از اول حضور بهرام رادان و السا فیروزآذر در این فیلم مشخص بوده​است. او در مورد دلیل انتخاب رادان می​گوید:« بهرام رادان کاراکترش شبیه بابک نیست، اما پتانسیل​های او را باید بشناسید تا متوجه شوید چرا به نظر من برای ایفای این نقش مناسب بود.»

روایت فیروزآذر از همبازی شدن با رادان
بازیگر فیلم «یکی از ما دو نفر» در مورد همبازی شدنش با بهرام رادان در این فیلم می گوید: «من خیلی از این اتفاق خوشحال شدم. وقتی بازیگر رو به رویت حرفه ای باشد، به توانرژی می​دهد که بازیگر آماتور نمی تواند آن انرژی را به تو بدهد. وقتی می دیدم بازی ایشان این​قدر خوب است از سر فیلمبرداری هم که بر​می​گشتم، مدام تمرین می کردم.»

به گفته این بازیگر، « بهرام رادان در واقع وقتی برای نقش خودش انرژی می​گذاشت، به من هم انرژی منتقل می​شد. او هم خیلی خوب بازی می کرد و هم به من کمک می کرد. به نظرم مناسب ترین بازیگر برای نقش بابک، بهرام رادان بود؛ چون خصوصیت مهم بابک اعتماد به نفس اوست و این را بهرام رادان داشت و خیلی لازم نبود، روی آن کار کند . او به نظرم بازیگر بسیار خوبی است.

پاسخ​های میلانی به پرسش​های کاربران خبرآنلاین
در بخشی از این نشست، پرسش​های را که کاربران محترم خبرآنلاین مطرح کرده بودند، از تهمینه میلانی پرسیدیم و میلانی هم با حوصله به این پرسش​ها پاسخ گفت.

چرا این فیلم را ساختید به نظرتان تکرار آتش بس نیست؟
نه به نظرم هیچ ربطی به هم ندارند. تنها شباهت دو فیلم این است که دو جوان قهرمان قصه هستند. آن فیلم طنزی است مبتنی بر دیالوگ های پینگ پنگی، ولی «یکی از ما دو نفر» فیلمی است مبتنی برروابط دختری خردمند و مردی که دنبال هوس است. در واقع قصه​ها هم ربطی به هم ندارند.

آزادی یک کارگردان برای ساخت یک فیلم دلخواه چقدر است؟
روز به روز سخت​تر می​شود. اول ما خود سانسوری می​کنیم و بعد در ساخت و بعد شورای ممیزی. ما با خلاقیت راهی برای بیان ایده​هایمان پیدا می​کنیم.

آیا صحت دارد عوامل فیلم، فیلمبرداری در کاروانسرای خانات را بدون اجازه مالکان انجام دادند و آنها شکایت کردند؟
نه این کاروانسرا یک ملک شخصی خانواده​ای است که مسوولش آقای اردهالی بود. آن​ها به کسی اجازه نمی دادند در این محل فیلمبرداری کند، اما به ما اجازه دادند. در این بین افراد دیگری که سهیم بودند با ما تماس گرفتند، اما وقتی فهمیدند موضوع چیست؟ مسئله حل شد. وقتی موضوع فیلم را فهمیدند هم اجازه دادند.

در کارنامه کاریتان این فیلم چه جایگاهی دارد؟
این شخصی ترین فیلم من است. من در سوپراستار یا تسویه حساب نیستم. در این فیلم بخشی ار رنج هایم در حرفه معماری و سینما هست. به لحاظ فردی به من نزدیک است. با آن رابطه عاطفی دارم.

تجربه بعدیتان مشخص است؟
امیدوارم مجوز بدهند «فری کثیف» را بسازم. این فیلم درباره یک ضد قهرمان لمپن است . دو زن در کنار این مرد وجود دارند که هر دو در واقع همراه او هستند. این فیلم درباره فرهنگ فقر است. منظورم فقر فرهنگی نیست. این شاید اولین فیلمی باشد درباره فرهنگ فقرساخته می​شود. اینکه فقر با خودش چه چیز​هایی به جامعه می آورد.

شما به ساخت فیلمهای اجتماعی علاقه دارید و الان کسی مثل اصغر فرهادی با این سن و سال فیلم​های موفق اجتماعی می​سازد. تحلیل​تان از فیلم​های او چیست؟
من فیلم اخیرشان را ندیدم، اما «درباره الی» را دوست داشتم. به نظرم او فرد باهوشی است و جامعه را ظریف می​بیند و اینقدر باهوش است که روی لبه تیز سانسور نمی​رود. بگذارید زمان بگذرد تا درباره اش نظر بدهیم.