غلامرضا امامی: کتاب سازی آفت بزرگ فرهنگ و ادبيات ايران، کتاب ايران

غلامرضا امامی نويسنده و مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان عصر سه‌شنبه (۱۴ دی) در نشست نقد و بررسی کتاب «راز قلعه» از کتاب‌سازی به عنوان آفت فرهنگ و ادبيات ايران ياد کرد و گفت: عنوان بازنويسی را نمی‌توان صرف تبديل شعر به نثر به يک اثر داد و بايد در بازآفرينی اثر دست به ابداع و الهام زد./
به گزارش خبرگزاری کتاب ايران (ايبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «راز قلعه» اثر غلامرضا امامی عصر ديروز با حضور نويسنده اثر و مهدی کاموس و نرگس محمدی به عنوان منتقد در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

امامی در ابتدای اين نشست گفت: «دلم می‌خواست نوجوانان که مخاطبان اصلی اين اثرند در اين نشست حضور داشتند تا متوجه شوم آيا توانسته‌ام آنچه را در ذهنم بود به آنها منتقل کنم يا نه.»

اين نويسنده با بيان اينکه راز قلعه بازآفرينی داستان «مسجد مهمان کش» مولاناست، گفت: «من نويسنده اين قصه نيستم. نويسنده اين داستان مرد عارف و عاشقی است که جهان به او می‌بالد و جهان، امروز شيفته اوست، چرا که به نيازهای جاودانه بشر، جاودانه پاسخ داده است.»

امامی با بيان اينکه قصه مولانا را تا حدودی تغيير داده است، اظهار داشت: اين قصه را تغيير دادم، چون به هيچ وجه راضی نيستم در بازنويسی‌ها تنها شعر را تبديل به نثر کنم؛ تبديل شعر به نثر هنر نيست و اصولاً ضرورت تبديل داستان‌هايی مثل آثار مثنوی و گلستان بدون ابداع و الهام به نثر را متوجه نمی‌شوم.

اين مترجم باسابقه با تاکيد بر اينکه کتاب‌سازی آفتی بزرگ برای فرهنگ و ادبيات ايران است، گفت: بازنويسی صرف هم نوعی کتاب‌سازی است و اصولا اين موضوع که اين روزها باب شده و می‌بينيم داوران جمع می‌شوند و در برخی جشنواره‌ها به خودشان جايزه می‌دهند، هيچ جای دنيا ديده نمی‌شود، اما متاسفانه اخيرا شاهد چنين موضوعاتی در ادبيات ايران بوده‌ايم.

امامی در ادامه، خلاصه‌ای از داستان کتابش را برای حاضران تعريف کرد و افزود: سيدجمال‌الدين اسدآبادی هم در روز عروةالوثقی به زبان عربی مقاله‌ای با موضوع اين داستان نوشته است.

در ادامه اين نشست، مهدی کاموس نويسنده و منتقد ادبی با بيان اينکه نويسندگان امروز از نظر انسان‌شناسی و روان شناسی دوران کودکی اطلاعات مطلوبی ندارند، گفت: به عبارت ديگر ما کودک و نوجوان امروز را نمی‌شناسيم و عملا در سال‌های اخير از دل آموزش و پرورش که معمولا پايگاه تربيت نويسنده کودک و نوجوان بوده يک نويسنده بيرون نيامده است.

وی افزود: نگاه ما به کودک، گاهی نگاهی ويترينی و غيرواقعی است و حتی وقتی با نويسندگان صحبت می‌کنم، آنها نيز می‌پذيرند که رابطه و شناخت خوبی از بچه‌های امروز ندارند.

کاموس، ادبيات کودک را به دو نوع «برای کودک» و «ادبيات دوران کودکی» تقسيم کرد و اظهار داشت: اين دو نوع ادبيات هرچند به هم نزديک به نظر می‌رسند، اما دوگونه جدا هستند که در محتوا تفاوت‌هايی دارند که افسانه‌ها و بازآفرينی‌ها در هر دو آنها جای می‌گيرند.

وی با بيان اينکه نياز به بازآفرينی‌ها هيچگاه از ميان نخواهد رفت، افزود: راز قلعه عنوانی جذابی برای يک کتاب کودک و نوجوان است و کنجکاوی اين گروه را بر می‌انگيزد و به اعتقاد من امامی انتخاب خوبی برای عنوان اثر داشته است.

وی اضافه کرد: آقای امامی متولد سال ۱۳۲۵ است و پس از چند دهه حضور در ادبيات کودک از ايران می‌رود و مجددا بازگشتی خوب به ادبيات کشور دارد و اصولا بايد بازگشت افرادی چون امامی و عموزاده خليلی به نوشتن برای بچه‌ها را به فال نيک گرفت.

نرگس محمدی، تصويرگر کتاب‌های کودک و نوجوان نيز در نقد خود از تصاوير و گرافيک اين کتاب گفت: مخاطب اين کتاب گروه سنی «ج» است که نه می‌توان آنها را کودک و نه بزرگسال تصور کرد و اين موضوع کار تصويرگر را بسيار حساس می‌کند. مخاطبان اين گروه سنی تخيلی بسيار قوی دارد، اما در اين کتاب با فضای شاد و پر تخيل تصاوير مواجه نمی‌شويم و شايد اين تيرگی تصاوير به خاطر ايجاد فضای رمزآلود مرتبط با داستان بوده است.

وی تصريح کرد: در مجموع، معتقدم کار، رنگ‌های شفاف‌تری را می‌طلبيد و اصولا تصاوير کتاب نوعی ترجمه تصويری است که تصويرگر خلاقيتی از خود نشان نداده و تنها داستان را ترجمه تصويری کرده است.

محمدی اظهار داشت: امروزه کتاب‌های درسی هستند که ترجمه تصويری می‌شوند، اما تصويرسازی برای کتاب ادبی بايد طوری باشد که مخاطبی که بارها اثر را می‌خواند، جذب شود و به نوعی متن کتاب را تکميل کند و آنها را ارتقا دهد که در اين کتاب چنين چيزی مشاهده نمی‌شود.

اين تصويرگر کتاب همچنين به نداشتن صفحه آرا در اين اثر اشاره کرد و معتقد بود هيچ نوع صفحه‌آرايی و دقتی در چينش صفحات کتاب انجام نشده است.

در ادامه نشست، امامی با بيان اينکه پيش از انتشار کتاب تصاوير اثر به چندين نوجوان نشان داده شده و آنها تصاوير را پسنديده‌اند، گفت: اينکه تصاوير چيزی را به داستان نمی‌افزايند، می‌پذيرم.

اين نويسنده همچنين در تعريف خود از هنر عنوان کرد که هنر افزودن چيزی به جهان است نه کپی کردن.

وی افزود: هنوز ناشران ما با ضعف‌های بزرگی مواجه اند و گاه شاهد اين هستيم که ناشران حتی ويراستار اثر هم ندارند.

امامی همچنين گفت که هدفش از نگارش اين اثر، کاهش ترس بچه‌ها از مرگ بوده است.

وی افزود: اميدوارم غول ترس اندکی در بچه‌ها ريخته شده باشد.

در انتهای اين نشست کاموس با بيان اينکه نظام دو قطبی خير و شر نظامی غالب در آثار کودکان و نوجوانان است، گفت: عمدتاً تقابل سپيدی و سياهی و غلبه سپيدی بر ديگری در اين کتاب هم مشاهده می‌شود و ترکيب‌های خوب و مناسبی در اثر به کار رفته، اما اين ترکيب‌ها به استعاره‌های آزاردهنده تبديل نشده‌اند.