نگاهي به صنايع دستي فراموش شده کرمان، ابتکار

مردان و زنان هنرمند و بي ادعاي کرماني از ديرباز با هنرهاي بومي خود و توليد صنايع دستي نقش مهمي در رونق اقتصادي اين استان داشته اند. گرچه بسياري از اين صنايع همچون قاليبافي، گليم بافي، مشبک و معرق چوب، پته دوزي و قلم زني بر روي مس همچون گذشته پر رونق هستند اما برخي از رشته ها نيز منسوخ شده و يا به بوته فراموشي سپرده شده اند.

مردم اين استان روزگاري در توليد صنايعي از جمله ترمه بافي، شالبافي، عريض بافي و پتوبافي سرآمد بوده و بخشي از آنان از اين محل امرار معاش مي کرده اند. اين رشته ها هم اينک جزو رشته هاي صنايع دستي منسوخ شده در استان کرمان بشمار مي روند. ترمه، شال، عريض و پتو فرآورده هايي هستند که با کمک دستگاههاي بافندگي دو وردي، چهار وردي، شش وردي، هشت وردي و ژاکارد دستي توليد مي شوند. اين رشته ها در گذشته در منطقه هوتک از توابع شهرستان کرمان رونق بسيار داشته و ممر درآمد بسياري از خانواده ها بوده اند. اين رشته ها هم اکنون به دليل گراني مواد اوليه، پايين بودن دستمزد صنعتگران در مقايسه با تورم موجود، جايگزيني مصنوعات ماشيني با قيمت مناسب و عدم انتقال سينه به سينه و نسل به نسل از استادکاران به نسلهاي بعدي منسوخ شده اند.

"خراطي" يکي ديگر از صنايع دستي منسوخ شده در استان کرمان است. خراطي شيوه اي از توليد محصولات چوبي است که طي آن توسط ابزار و وسايل مختلف و عمدتا بوسيله دستگاه خراطي اشيايي نظير قليان، گهواره، پايه آباژور و ظروف مختلف ساخته و پرداخته مي شود. اين رشته در گذشته در مناطق کرمان و سيرجان رونق چشمگيري داشته است. هم اکنون اين صنعت و هنر دستي نيز به دلايلي از جمله گراني مواد اوليه و دستگاه و ابزار، پايين بودن دستمزد هنرمندان و جايگزيني مصنوعات کارخانه اي با قيمت مناسب به فراموشي سپرده شده است.

رشته هاي نمد مالي، مليله کاري، نقره سازي و چادرشب بافي هم از جمله رشته هاي در حال فراموشي در استان کرمان هستند. انواع مصنوعاتي که بر اثر درگيري و متراکم نمودن پشم و کرک و شرايط فني مناسب از طريق ورز دادن تهيه مي شوند جزو گروه نمدمالي به شمار مي روند. کلاه، پالتو، زيرانداز و پادري از جمله مصنوعات نمدي هستند و اين هنر عمدتا محصول باقيمانده ها و اضافات پشم، کرک و ابريشم رشته هايي چون گليمبافي و قاليبافي است. در قديم اين هنر بيشتر در مناطق بافت و ساير روستاها و بخشهاي استان کرمان رونق داشته اما هم اکنون در حال منسوخ شدن است. در مورد مليله کاري و نقره سازي نيز مي توان گفت از اين هنر به منظور ساخت اشيا مختلف نظير سرويس چايخوري و برخي از زينت آلات با استفاده از مفتولهاي نقره، طلا و مس و به کمک ابزار و وسايل ساده فلزکاري نظير حديده، انبر، قيچي و کوره مخصوص استفاده مي شود. در گذشته شهر کرمان محل رونق و شکوفايي اين رشته هنري بوده اما به دلايل ياد شده و همچنين ناتواني صنعتگران و هنرمندان در رقابت با مصنوعات ساير استانها و جايگزيني مصنوعات استيل کارخانه اي با قيمت مناسبتر در حال فراموشي است. مسئول آموزش سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کرمان گفت: معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي اين سازمان سال گذشته با هدف حفظ، احيا»، توسعه و ترويج پس از تحقيق در مورد رشته هاي بومي منسوخ شده يا در حال فراموشي بومي دست به اقدامات گسترده اي زد. رسول ميسرجاني در گفت و گو با ايرنا شناسايي رشته هاي بومي استان در سه زمينه فعال، نيمه فعال و منسوخ شده و شناسايي رشته هاي منسوخ شده و يا در حال فراموشي مزيت دار را از جمله اين اقدامات برشمرد. 250 هزار هنرمند صنايع دستي در استان کرمان وجود دارند که از اين تعداد برخي فعال و برخي نيز غيرفعال هستند و از اين تعداد 114 هزار نفر شناسايي شده اند. 61 رشته صنايع دستي در اين استان وجود دارد که بيش از 40 درصد آنها فعال هستند.