تجارت هنر در مسير معكوس، همشهری

ترجمه: زهرا صابري

بحران مالي اخير در سال ميلادي گذشته در حالي توجه همگان را به سوي بازارهاي اقتصادي جهان معطوف كرد كه در اين ميان شايد يكي از بخش‌هايي كه به ندرت مورد توجه قرار گرفت بازارهاي فروش آثار هنري بود كه همانند ديگر بخش‌هاي مرتبط با اقتصاد تحت‌تأثير پيامدهاي منفي اين رويداد قرار گرفت
به‌طوري كه دو حراجي بزرگ و بين‌المللي ساتبي و كريستي با افت ميزان فروش روبه‌رو شدند. در مطلب پيش رو كه از روزنامه آلماني ولت ترجمه شده است ضمن بررسي پيامدهاي بحران مالي جهان بر ميزان فروش آثار هنري در سال 2008، گفت‌وگوي اين روزنامه را با مدير حراجي فيليپس دپوري از نظر مي‌گذرانيم:

در چند ماه گذشته هر كس در كشور آلمان نگاهي به بازار هنر مي‌اندازد ياد يك لطيفه دريانوردي قديمي مي‌افتد. در اين لطيفه در حالي‌كه دريا به‌شدت توفاني شده است كاپيتان اعلام مي‌كند: مسافران عزيز! نخست اينكه كوچك‌ترين دليلي براي ترس وجود ندارد و دوم اينكه شما هم بعد از من به آهستگي تكرار كنيد:‌اي خدايي كه در آسمان‌ها هستي...

در مورد بازار‌هاي هنر نيز كم نيستند كساني‌كه معتقدند توفاني كه بازارهاي مالي را اين چنين به هم ريخته، خسارت‌هاي چنداني را متوجه بازار هنر نكرده است و اين در حالي است كه به عقيده برخي كارشناسان بحران مالي اخير نه تنها بر بازار خريد و فروش آثار هنري نيز سايه افكنده كه آن‌را غافلگير كرده است. نمايشگاه هنرهاي معاصر لندن در چند هفته گذشته همانند سال‌هاي پيش در افتتاحيه اين نمايشگاه شاهد صفي طولاني از بازديد كنندگاني بود كه مي‌خواستند جزو نفرات اولي باشند كه اجازه دارند ببينند چه چيز جديدي وارد دنياي هنر شده است با اين تفاوت كه بسياري از آنها تنها به ديدن آثار هنري بسنده كردند.

اين بار حتي كوچك‌ترين زدوخوردي براي به دست آوردن آثار ويژه نمايشگاه نيز به‌وجود نيامد. همه چيز آرام‌تر از قبل پيش رفت. با اين حال برخي از صاحبان گالري معتقدند تجارت هنر با وجود كاهش انتظارات از روند رشد خوبي برخوردار بوده است و اين در حالي است كه ميزان فروش حراجي‌هاي ساتبي و كريستي در هفته‌هاي گذشته آنها را غافلگير كرد. در ماه سپتامبر گذشته (مهر ماه) در نيويورك هنگامي‌كه آثار هنري چيني و ژاپني در اين حراجي‌ها ارائه شد 43درصد قرعه‌هاي فروخته شده به حراجي ساتبي و 41درصد قرعه‌ها نيز به حراجي كريستي بازگردانده شد.

آثار هنري اسلامي و هندي نيز كه در اكتبر گذشته(آبان ماه) در لندن ارائه شد از شرايط مشابهي برخوردار بود. طبق آمار براي يك سوم آثار هنري ارائه شده در حراجي ساتبي و 47درصد آثار حراجي كريستي كمترين درخواستي از سوي هيچ‌كس شنيده نشد. ميزان فروش حراجي ساتبي در هنگ‌كنگ در هفته‌هاي گذشته، بعد از 5 روز 142ميليون يورو از فروش آثار هنري چيني و جواهر آلات ثبت شد؛ اين ميزان فروش تنها با نصف ميزان فروش تخمين زده شده اين حراجي مطابقت داشت.

در حراجي كريستي نيويورك هنگامي كه چكش حراجي به صدا درآمد تا صاحبان جديد جواهر آلات خود را بيابد 1/4ميليون دلار ، بالاترين قيمت براي يكي از دو الماس ارائه شده(الماس بزرگتر 102 قيراط) در اين حراجي تعيين شد و الماس كوچكتر (70 قيراط) 115/2ميليون دلار به فروش رسيد. با اين حال يك سوم قرعه‌ها فروخته نشده بازگردانده شد. به اين ترتيب بيلان پاياني به 4/29ميليون دلار رسيد كه آشكارا كمتر از ميزان تخمين زده شده يعني 35ميليون دلار بود. اما در اين ميان درخشش حراجي آثار دامين هيرست، هنرمند انگليسي متولد 1965 كه اواسط سپتامبر گذشته بدون افت قيمت‌ها 140ميليون يورو به همراه آورد از سوي كارشناسان به‌عنوان نوري در دل تاريكي تعبير شد.

البته نبايد فراموش كرد كه بخش اعظمي از 223 اثر اين هنرمند از گالريست‌هايي گرفته شده بود كه هيرست آنها را با اين حراجي مستقيم از كارگاه، از يك سو اغفال كرده و از ديگر سو آنها را مجبور كرده بود قيمت مشتركي براي آثار پيشنهاد كنند، زيرا گالريست‌هاي او مجبورند كه سطح مقطوعي از قيمت‌ها داشته باشند اگر كه نمي‌خواهند مجموعه گسترده‌اي كه از آثار هيرست دارند را از ارزش انداخته و يا مشتريان خود را كه مجبور شده‌اند حسابي سر كيسه را شل كنند با افت قيمت‌ها عصباني كنند.

اما نگراني برخي كارشناسان درباره پيامدهاي بحران مالي بر ميزان فروش آثار هنرمندان سرشناس نيز هفته گذشته درست از آب درآمد به‌طوري‌كه يكي از بهترين تابلوهاي گرهارد ريشتر، هنرمند صاحب نام اهل آلمان فروخته نشد. اين اثر به‌عنوان ستاره حراجي هنرهاي معاصر ساتبي ، بين 5 تا 7ميليون پوند تخمين زده شده بود؛ مبلغي كه هيچ‌كس حاضر به پرداخت آن نشد. يكي ديگر از آثار گرهارد ريشتر هم پايين‌تر از قيمت تخمين زده شده به فروش رسيد. اين اثر كه تابلوي آبستراكت (1991) نام دارد بنابر اطلاعات حراجي 3 تا 4ميليون پوند تخمين زده شده بود اما فقط 84/2ميليون پوند فروخته شد.

علاوه بر آن در حراجي ساتبي تابلوي نقاشي اندي وارهول كه جمجمه(1976) نام دارد به مبلغ 4/4 ميليون پوند به فروش رسيد كه قيمت تخمين زده شده آن 7ميليون پوند بود. يكي از آثار هنرمند بريتانيايي دامين هيرست نيز 825 هزارپوند فروخته شد كه اين ميزان نيز زير قيمت تخمين زده شده يعني 1 ميليون پوند قرار داشت. با اين حال وست فال، مدير هنرهاي معاصر اروپا در حراجي ساتبي در اين باره گفت حراجي ساتبي از ميزان فروش خود رضايت دارد. مشتري‌ها عاقلانه خريد كرده‌اند.

سيمون دپوري، مدير حراجي فيليپس دپوري كه بعد از حراجي‌هاي ساتبي و كريستي سومين حراجي بزرگ هنرهاي معاصر در جهان محسوب مي‌شود درباره روند بازار هنر در پي بحران مالي اخير در چند ماه گذشته، با روزنامه ولت آلمان به گفت‌وگو نشسته است. اين سوئيسي 57 ساله كه تازه از آمريكا بازگشته مي‌گويد حراجي‌هاي آثار هنري معاصر در هفته گذشته در نيويورك با استقبال خوبي مواجه شده است.

آقاي دپوري، هيجان‌انگيز‌ترين لحظه سال هنري 2008 براي شما كدام لحظه بود؟
اين لحظه را من در يكي از آخرين نمايشگاه‌هايي كه ديده‌ام تجربه كردم و آن نمايشگاه آثار هايند ويلي (هنرمند سياهپوست آمريكايي متولد 1977) در نيويورك بود. ويلي يكي از هنرمندان مورد علاقه من است. ويلي در آثارش حالت تابلوهاي استادان قديمي را با سياهان آمريكايي، موزيسين‌هاي روز جهان و يا حتي افراد عادي تنظيم مي‌كند.

بسيار جاي شگفتي دارد كه شما از يك نمايشگاه نام مي‌بريد چرا كه تصور مي‌شد شما هيجان‌انگيز‌ترين لحظه هنري را در حراجي‌ها تجربه كرده باشيد.
نگاه من هميشه متوجه آينده است. براي من مهم است كه بدانم كدام هنرمند در زمان حاضر بزرگترين قول را براي آينده داده است. در حراجي فيليپس ما در هر فصل آثار هنرمنداني را كه هنوز در حراجي‌هاي عمومي فروخته نشده‌‌اند تقسيم بندي مي‌كنيم. اين نقش سليقه‌سازي‌ را ما مي‌خواهيم در ادامه هم بازي كنيم.

سال2008 همه از وجود يك حباب در بازارهاي حراجي صحبت مي‌كردند. آيا مي‌توان گفت با شرايط بدي كه در حراجي‌هاي فصل پاييز پيش آمد، اين حباب تركيده است؟
بازار هنر به‌طور ادواري وارد مراحل ركود مي‌شود، حال آنكه اين ركود از حراجي‌هاي فصل پاييز آغاز شده است. با اين حال اين روند تنها نتايج منفي در پي ندارد به‌طوري‌كه هركس بر خلاف جريان آب شنا كند مي‌تواند اكنون بهترين خريد‌ها را انجام دهد. همانند مجموعه آثار ساينت لارنت هنرمند فرانسوي(2008-1936) كه در ماه فوريه وارد بازار هنر شد اين مجموعه رؤيايي شامل آثاري از فرانس هالس نقاش هلندي (1666-1583) آثاري از نقاش ، طراح، گرافيست و مجسمه ساز فرانسوي ماتيس (1954-1869) و يا پيكاسو بود، به‌نظر مي‌رسد يك چنين حراجي در شرايط روز هم مي‌تواند بسيار موفقيت آميز باشد.

به‌نظر مي‌رسد حراجي‌ها به‌شدت دچار بحران حاكم بر بازار هنر شده‌اند براي نمونه حراجي ساتبي در پاييز گذشته بيش از 50ميليون دلار ضرر كرده است، حراجي كريستي نيز ضررهاي مشابهي را داشته است، به‌طوري‌كه ميزان فروش آنها در ماه نوامبر(آذرماه) تنها به نيمي از كمترين ميزان تخمين زده شده رسيد. به عقيده شما آيا بعد از اين ضربه حراجي‌ها مي‌توانند در آينده‌اي نزديك زيان‌هاي خود را جبران كنند؟
ضرر حراجي‌ها ريشه در گارانتي‌هايي دارد كه در بهار2008 براي سطح قيمت‌ها تعيين شد. كساني‌كه قرعه‌ها را تحويل مي‌دادند مبالغ گارانتي را دريافت مي‌كردند حتي وقتي كه سود مورد نظر در سطح پاييني قرار داشت. ما در حراجي فيليپس ضرري متحمل نشديم زيرا ما براي فصل پاييز هيچگونه گارانتي نداده بوديم.

آيا اين يك تصميم آگاهانه بود يا تصادفي پيش آمد؟
من بايد بگويم كه هر دو. ما بعد از حراجي‌هاي ماه ژوئن متوجه شديم كه خريداران براي پرداخت مبلغ، وقت بيشتري نياز دارند. اين نخستين نشانه‌اي بود كه ما را به فكر واداشت كه بهتر است محتاط‌تر عمل كنيم. به‌دنبال چنين شرايطي اين تصميم بدون شك درست‌ترين تصميمي بود كه گرفته شد.

حراجي‌ها چگونه مي‌توانند از بحران پيش آمده رهايي يابند؟
آنچه اكنون مهم است اينكه، ميزان فروش افزايش يابد؛ فرقي هم نمي‌كند ميزان فروش حراجي‌هاي بعدي چقدر باشد چون به محض اينكه به جاي 50 يا 60 درصد، دوباره 80درصد يا بيشتر آثار، فروخته شوند دوباره اعتماد رشد خواهد كرد. به عقيده من بازار هنر در دراز مدت رشد خواهد كرد و من به رشد بازار در دراز مدت بسيار خوشبين هستم.يكي از لحظات استثنايي سال هنري 2008، 15 دسامبر بود زماني كه دامين هيرست بيش از 200 اثر خود را به‌طور مستقيم در ساتبي به حراجي گذشت. در همان روز بانك سرمايه‌گذاري برادران لمان در آمريكا ورشكست شد.

welt.de