جستجوی عشق واقعی در فضای مجازی، بررسی پديده ازدواج های اينترنتی، فريده غائب، همشهری عصر

«مخالف گسترش ازدواج‌های اينترنتی هستيم اما از سايت‌های همسريابی دفاع می‌کنيم.» محمد اسحاقی، معاون مطالعات و تحقيقات سازمان ملی جوانان اين روزها به همراه ديگر مسوولان سازمان ملی جوانان از افزايش ازدواج‌هايی که مبنای آشنايی‌اش اينترنت و از طريق چت‌روم‌هاست نگرانند. آنها برای جلوگيری از ازدواج‌های اينترنتی مدام هشدار می‌دهند اما از طرفی ديگر از سايت‌های همسريابی حمايت می‌کنند چرا که معتقدند سايت‌های همسريابی با هدف ترويج ازدواج فعال هستند اما چت‌روم‌ها محتوای متفاوتی دارند.

يک جستجوی ساده اينترنتی کافی است تا فهرست بلندبالايی از سايت‌های همسريابی در صفحه کامپيوتر مقابل چشمانت رژه بروند. نام‌های اين سايت‌ها گاه چنان جذابند که حتی اگر قصد ازدواج هم نداشت باشی برای يک بار هم که شده سراغ آن سايت می‌روی و توصيه‌های يک ازدواج موفق را در آنجا بخوانی.

يکی از سايت‌های همسريابی که حدود سه هزار عضو دارد که دو هزار و ۸۰۰ نفر از اعضای آن را مردان تشکيل می‌دهند و تنها ۲۰۰ زن را به عنوان عضو پذيرفته‌اند، جايی برای ثبت نام مشخص کرده‌اند. متقاضيانت ويژگی‌های خود را ثبت می‌کنند و ويژگی‌های همسر دلخواه‌شان را هم می‌گويند تا مسوولان سايت از ميان جمعيت سه هزار نفری زوج‌های مناسب را به همديگر معرفی کنند.

هرچند مسوولان سازمان ملی جوانان از اين شيوه ازدواج حمايت می‌کنند اما بسياری از کارشناسان هيچ تفاوتی بين ازدواج از طريق سايت‌های همسريابی و يا چت‌روم‌ها قائل نيستند. يکی از مخالفان اين نظر، مصطفی اقليما، رييس انجمن علمی مددکاری ايران است و خيلی صريح نظرش را بيان می‌کند: «بيشتر کسانی که در سايت‌های همسريابی ثبت‌نام می‌کنند قصد ازدواج ندارند فقط برای تفريح و سرگرمی چنين کاری می‌کنند.»

او درباره آشنايی‌های اينترنتی هم می‌گويد: «هنوز فرهنگ ما توانايی پذيرش اين گونه آشنايی‌ها را ندارد چرا که جوانان به دروغ خود را در فضای مجازی معرفی می‌کنند.»

سميه دانشجوی فوق‌ليسانس علوم سياسی چند سالی است دوست‌يابی از طريق اينترنت را پيشه خود کرده است. درست سه سال پيش بود که برای فرار از تنهايی‌اش، شب‌ها به کامپيوتری که گوشه اتاقش بود، پناه می‌برد. او با لبخندی می‌گويد: «آن روزها تنها بودم و با پسران زيادی برای آشنايی از طريق چت روم‌ها اقدام کردم تا اينکه فرد دلخواهم را پيدا کردم.»

او که حالا يکسال است در کنار همسرش و به قول خودش همسر اينترنتی‌اش زندگی آغاز کرده است حالا نظر ديگری دارد: «مبنای دوستی‌ها و حتی ازدواج‌های اينترنتی رابطه جنسی و عوامل سطحی و ظاهری است. قصد من از چت تنها پر کردن تنهايی‌ام بود اما خيلی زود وابسته شدم و ازدواج کردم.»

اما فرزاد نظری خلاف نظر سميه دارد. او که با همسرش در اينترنت آشنا شده معتقد است دوستی‌های اينترنتی براساس تفکر و سليقه‌های مشترک انجام می‌شود: «دوستی من و همسرم در اينترنت براساس تفکر مشترک آغاز شد. کتاب، فيلم و يا تفريحات مورد علاقه‌مان خيلی به هم نزديک بود و احساس نزديکی داشتيم. اين نزديکی روحی آنقدر زياد بود که ديگر معيارهای ظاهری و قيافه برايم اهميت نداشت.»

اين جوان ۲۹ ساله از ازدواج اينترنتی خود احساس رضايت می‌کند و خود به مدافعان ازدواج‌های اينترنتی بدل شده است.

آيا سايت‌های همسريابی بحران ازدواج را حل می‌کند

۱۳ ميليون جوان مجرد و آماده ازدواج در کشور وجود دارد که سالانه دو ميليون نفر از اين جوانان بايد ازدواج کنند تا دو ميليون جوان آماده ازدواج ديگر جايگزين آنها شوند. اين شرايط که برای معادن مطالعات و تحقيقات سازمان ملی جوانان غريبه نيست و خودش از آمار و ارقام هم اطلاعات کافی دارد. او در برابر اين سوال که سايت‌های همسريابی تا کنون برای ازدواج جوانان موفق عمل کرده‌اند؛ پاسخی ندارد.

مصطفی اقليما معتقد است سايت‌های همسريابی فقط برای به دست آوردن پول فعال هستند چرا که برای ارايه هر مورد برای ازدواج از ثبت‌نام‌کنندگان پول می‌گيرند درست مانند مراکز کاريابی که ممکن است کاری برای فرد پيدا کنند اما امکان بالفعل شدن اين کار بسيار کم است. اين سايت‌ها هم با معرفی يک زوج يا زوجه پول می‌گيرند بدون آنکه اين ارتباط را به ازدواج تبديل کنند.

اما عباس محمدی‌اصل، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبايی قبل از گفتن مزايا و معايب ازدواج‌های اينترنتی به اين اشاره می‌کند که ايران با پديده‌ای به نام «بحران ازدواج» مواجه است.

ازدواج سالانه دو ميليون جوان از ۱۳ ميليون جوان مجرد و آماده ازدواج در کشور انجام نمی‌شود و هر سال دو ميليون جوان آماده به ازدواج ديگر، بر اين جمعيت افزوده می‌شود. همچنين وجود ۵۰۰ هزار زن مطلقه و بيوه و ۵۰۰ هزار دختری که از سن ۳۱ سالگی عبور کرده‌اند همگی حکايت از اين دارد که جوانان ما با بحران ازدواج مواجه‌اند.»

به اعتقاد اين جامعه‌شناس راه‌اندازی سايت‌های همسريابی در چنين شرايطی بحران ازدواج جوانان را حل نمی‌کند و برای تاييد سخنانش به نتايج تحقيق مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعيتی آسيا و اقيانوسيه اشاره می‌کند: «از هر ۱۰۰ مورد ازدواج در کشور دو مورد ازدواج اينترنتی است. اين آمار نشان می‌دهد که با توجه به مشکلات پايه‌ای جوانان از جمله بيکاری، هزينه بالای تشکيل خانواده از جمله گرانی مسکن عمده‌ترين عوامل ازدواج نکردن جوانان است و تا وقتی اين مشکلات وجود داشته باشد راه‌اندازی و فعاليت سايت‌های اينترنتی همسريابی و ازدواج‌های اينترنتی بحران ازدواج را حل نمی‌کند.»

اين جامعه‌شناس می‌گويد: «به نظر می‌رسد شکل‌های سنتی پيدا کردن زوج مناسب در جمعيت متراکم کنونی، گمنام شدن افراد در جامعه شهرنشين و افزايش فردگرايی جوانان در مقابل ساختار سنتی جامعه از جمله عوامل گرايش جوانان به استفاده از اينترنت و برقراری ارتباط‌های اينترنتی است.»

به گفته محمدی‌اصل بيشتر خانواده‌های امروزی هم چيزی برای مالکيت جوانان و جا گذاشتن ارث برای آنها ندارند بنابراين جوانان ترجيح می‌دهد به جای کارکرد سنتی ازدواج يعنی بقای نسل و اقتصادی به ايجاد رابطه‌ای عاشقانه روی بياورند.

او باز هم به آمارهای افزايش گرايش جوانان و پناه بردن آنها به ارتباط‌های اينترنتی استناد می‌کند: «۸۰ درصد دانشجويان در معرض خطر اعتياد به اينترنت قرار دارند که بيش از ۱۴ درصد آنها بيش از ۲۰ ساعت در هفته زمان‌شان را در فضای مجازی و اينترنت می‌گذرانند.»

قربانيان فضای وب

«پسران در چت‌ها قصد سرگرمی دارند اما دختران به قصد دوستی و يا حتی ازدواج‌اند.» اين يافته تحقيق رييس انجمن علمی و مددکاری است.

تحقيق روی دانشجويان اين استاد دانشگاه را به اين نتيجه رسانده که در فضای وب دختران آسيب فراوان می‌بينند: «دختران زود وابسته می‌شوند و حتی ممکن است آبروی آنها در خطر باشد چرا که عکس و زندگی خصوصی خود را برملا کرده است.»

اقليما رابطه‌های کنونی اينترنتی را فاجعه می‌خواند: «نبود امنيت اجتماعی و فشارهای بيرونی منجر می‌شود جوانان به فضای مجازی پناه ببرند در حالی که اگر پسر يا دختر جوانی امکان برقراری ارتباط با جنس مخالف خود را در فضای واقعی جامعه داشت هرگز به دوست‌يابی اينترنتی متوسل نمی‌شد.

به باور اين استاد دانشگاه دوستی‌های اينترنتی در ايران پيامدهای منفی بسياری را برای جوانان در بر دارد چرا که جوانان در فضای مجازی تصوير واقعی خود را ارايه نمی‌دهند و اين تصوير دروغين موجب می‌شود به محض برقراری ارتباط دچار مشکل شوند.

عباس محمدی اصل هم با تاييد اين نکته می‌گويد: «ارايه تصوير نمايشی و دروغين در فضای مجازی ناشی از واقعيت در بيرون جامعه است. اين فضای کاذب در زندگی واقعی وجود دارد که به فضای مجازی هم منتقل می‌شود.»

مصطفی اقليما هم بر اين نکته تاييد می‌کند که «ازدواج‌های اينترنتی در جامعه آنقدر اپيدمی نشده که نگرانش باشيم. عرف و فرهنگ ايرانی به دختران و پسران جوان اجازه انجام ازدواج‌های اينترنتی را نمی‌دهد بنابراين مسوولان به جای نگرانی و هشدار دربار اين نوع ازدواج‌ها به فکر تامين مالی جوانان باشند.»

محمد اسحاقی نيز با تاکيد بر اين نکته که هنوز ازدواج‌های اينترنتی در کشور اپيدمی نشده است می‌گويد: «وظيفه ما اين است که قبل از فراگير شدن اين پديده، هشدارهای لازم را بدهيم. چرا که در آينده‌ای نزديک ازدواج‌های اينترنتی برای ما معضل خواهد شد.»

او درباره پيامدهای منفی رابطه‌های اينترنتی می‌گويد: «در محيط وب افراد هويت‌های واقعی خود را پنهان می‌کنند و با بروز هويت‌های جعلی تماس‌های مجازی برقرار می‌کنند. تماس‌هايی که اگر به ازدواج بيانجامد سرانجام خوبی نخواهد داشت.»

او اعتقاد دارد دختران در محيط وب آسيب‌پذيرتر از پسران هستند: «دختران در چت روم‌ها عکس‌ خود را می‌گذارند و مطالبی از زندگی خصوصی شان می‌گويند که منجر به سوء‌استفاده‌های مالی می‌شود. چرا که يکی از شگردها دريافت پول از دخترانی است که زندگی خصوصی‌شان را برملا کرده‌اند.»

معاون مطالعات و تحقيقات سازمان ملی جوانان می‌افزايد: «ازدواجی که مبنای آشنايی‌اش در چت روم‌ها باشد بيشتر بر اساس دروغ و تظاهر است و چه بسا دامی برای دخترانی که به قصد ازدواج وارد می‌شوند اما بعدها دچار دردسر می‌شوند.»

به گفته اسحاقی محيط مجازی محيطی برای کار است و نه زندگی و نبايد تمام آمال و آرزوها و پيدا کردن همسر در وب انجام شود چرا که از فضای مجازی تا واقعيت فاصله بسياری وجود دارد .

برگرفته از سايت کانون زنان ايرانی