زاینده رود بی‌آب، زمین فوتبال شده است، دویچه وله

کاهش بارش باران بسیاری از حوزه‌ها و جریان‌های آبی ایران را در معرض خشکی و نابودی قرار داده است. به ویژه جریان‌های بزرگ آبی مرکزی و جنوبی ایران، همچون زاینده‌ رود و هامون، از این بابت متحمل آسیب‌های شدیدی شده‌اند.

زاینده رود که بزرگترین جریان آبی مرکز ایران به شمار می‌رود، اینک تقریباَ خشک شده است. خشکسالی و کاهش شدید بارش در سال‌های اخیر ا ز عوامل این ضایعه زیست محیطی و انسانی به شمار می‌روند. بنا به داده‌های رسمی، ایران در حال حاضر با بدترین خشکسالی خود در ۴۰ گذشته مواجه است. هم‌اکنون ۱۴ استان از ۳۰ استان ایران دچار خشکسالی شدید هستند.

بر اساس اعلام رسمی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، میزان بارش‌ها در سال جاری نسبت به سال گذشته ‪ ۶۷ درصد کاهش یافته است. در نتیجه، میزان ورودی آب به مخازن سدهای موجوداستان اصفهان نیز بشدت کاهش نشان می‌دهد. این امر سبب شده که ورودی آب به سد زاینده رود در اصفهان که در سال گذشته یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب بود، امسال بیش از ۵۰ درصد کاهش یابد و از ۸۵۰ میلیون متر مکعب فراتر نرود.

آب زاینده رود تامین‌کننده نیازهای مصرفی، صنعتی و کشاورزی نزدیک به ۴ میلیون نفر از مردم اصفهان و یزد است. کاهش شدید آب این رود، سبب شده که مسئولان محلی به اولویت‌بندی‌کردن مصرف آب روی بیاورند. به گفته‌ی محمدعلی طرفه، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، اولویت مصرف به آب آشامیدنی و نیازهای صنعتی منطقه داده شده است. مصارف کشاورزی و محیط زیستی در اولویت‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

غیرمکانیزه‌یا نیمه‌مکانیزه بودن بخش عمده‌ای از کشاورزی در اصفهان و یزد و نیز مدیریت غیرفنی آب کشاورزی به هدررفتن بخش قابل اعتنایی از آب زاینده رود و قنات‌های منطقه منجر می‌شود. و اینک که هم زاینده رود و هم قنات‌های اصفهان در حال خشک‌شدن هستند، پیامدهای ناشی از کمبود آب هم ابعادی مضاعف به خود گرفته است.

ضرر و زیان کشاورزان

مظفر حاجیان، فرماندار اصفهان، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر با اشاره به اینکه بسیاری از زمین‌های کشاورزی در شهرستان‌های استان اصفهان از طریق قنات‌ها و زاینده رود آبیاری می شوند، می‌گوید: «متاسفانه در سال جاری با خشک شدن 50 درصدی آب قناتها در اصفهان، لطمه زیادی به

بخش کشاورزی وارد شده است.» حاجیان میزان این خسارت را بر ۳۵۰ میلیارد ریال برآورد کرده و افزوده است: « باید فرهنگ درست مصرف کردن از آب کشاورزی در میان کشاورزان نهادینه شود. کشاورزان در این عرصه باید از آموزشهای لازم بهره مند و به سمت استفاده آب کشاورزی از طریق مکانیزه گام بردارند.»

زاینده رود، زمین بازی فوتبال!

کاهش آب در پشت سد زاینده رود سبب شده که مسئولان محلی دریچه‌های سد را ببندند، اقدامی که باعث خشک‌شدنَ مسیر پایین‌دست سد شده است. این امر، هم به تخریب بستر رود انجامیده و هم حیات آبزیان را با مشکل مواجه کرده است. به همین دلیل در روزهای اخیر دوباره مقداری آب وارد زاینده رود شده است. معاون بهره‌برداری شرکت سهامی‌آب منطقه‌ای اصفهان در این رابطه به خبرگزاری ایرنا گفته است که جاری کردن آب در زاینده رود در حدی است که فقط در کف رودخانه افراد نتوانند " فوتبال بازی" کنند.

ایرنا در ادامه‌ی گزارش خود آورده است که رودخانه زاینده رود در محدوده استان اصفهان و به‌ویژه در داخل شهر اصفهان طی چند روز گذشته به علت بی‌آبی‌خشک شده است و آبزیانی که هنوز تلف نشده‌اند در گودال‌های آبی بستر رودخانه تجمع کرده‌اند.

ایوان‌های آبی پل‌های تاریخی در طول رودخانه زاینده رود درشهر اصفهان کاملا خشک است و آبی برای گذر از روی آنها وجود ندارد.

رود زایایی که خشک می‌شود

زاینده‌رود یکی از مهمترین منابع آب شیرین در پهنه داخلی ایران و بزرگترین رود مرکزی این کشور است. آب زاینده‌رود از دیرباز مورد بهره‌برداری اهالی استان‌های اصفهان و مرکزی بوده و در سا ل‌های اخیر در زمینه‌ی دسترسی مردم یزد به این آب نیز اقداماتی آغاز شده است.

بر روی زاینده رود پل‌های تاریخی بسیاری از زمان صفویان و پیش‌تر از آن برجا است که جاذبه گردشگری دارد، حاشیه‌سازی این رودخانه در شهر اصفهان (اسپهان)، و بوستان‌ها و بیشه‌های پیرامون این رودخانه در فصل تابستان گردشگاه مناسبی برای اهالی شهر و گردشگران است.

زاینده رود از زردکوه واقع در رشته کوه زاگرس سرچشمه می‌‌گیرد، اما در طول مسیر رود نیز چشمه‌های متعددی آب خود را به آن سرازیر می‌کنند. نام زاینده‌رود هم از همین جا می‌آید. به منظور افزایش آب در دوران‌های گذشته، ازجمله زمان هخامنشیان، ساسانیان، سلجوقیان و صفویان اقداماتی جهت حفر کانال صورت گرفته که نتیجه‌ی چندانی در برنداشته است. درزمان رضاشاه اولین تونل به بهره برداری رسید. تونل دوم نیز درزمان پهلوی دوم راه اندازی شد.عملیات حفر تونل سوم نیز در همین زمان آغاز شد، ولی بروز انقلاب آن را به حال رکود درآورد. بعد ازانقلاب با تاخیر بسیار زیادعملیات حفاری مجددا" آغاز شد که همچنان ادامه دارد.

جهت آبیاری شهر اصفهان در قدیم، از نهرها‌یی بنام مادی استفاده می‌گردید. درحال حاضر برای آبیاری زمینهای کشاورزی استان اصفهان از سدهای آبیاری که بدین منظوراحداث گردیده استفاده می‌‌شود. زاینده‌رود آب آشامیدنی شهر یزد را نیز تأمین می‌کند و قرار بوده که کرمان را نیز بهره‌مند کند، اما بحران کنونی احتمالاَ این پروژه را هم از دستور کار خارج خواهد کرد. زاینده رود در انتهای مسیر خود به باتلاق گاو خونی میریزد.

ح/ ایرنا و مهر