اختلافات بین مذهب و علم، گردآوری و برگردان شهره جندقیان

اکتشافات علمی و اعتقادات مذهبی معمولا از هم فاصله زیادی دارند. علم با مطالعه در طبیعت و نیروهای موجود در آن سر و کار دارد و به پژوهش در فرایندهای طبیعی و چگونگی رشد و توسعه در عوامل طبیعت می پردازد. پایه علم بر اساس تحلیل و بررسی مشاهدات است. علم فرض را بر این می گذارد که فرایندها و اتفاقاتی که در طبیعت رخ می دهند ریشه در خود طبیعت دارند و وابسته به عالم ملکوت و اولوهیت نیستند. علم به ندرت وارد حیطه مسائل اخلاقی، معنوی و یا ماهیت و وجود خدا می شود.

مذهب با ایمان و اعتقادات بشر سر و کار دارد. اساس مذهب بر وحی الهی است که معمولا سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و به طور مکتوب در متون مقدس یا به شکل دعا و مناجات ثبت شده است. بیشتر گروه های عقیدتی یا به عبارتی مذهبیون، یاد می گیرند که موجودی به نام خدا وجود دارد که دنیا را خلق کرده و نقش اصلی را در اداره و پیشبرد آن به عهده دارد، و حتی گاهی بر خلاف قوانین طبیعت معجزه آفرینی می کند. کاربرد اساسی مذهب در آموزش اصول اخلاقی، رابطه انسان و خدا، رفتار آدمی در برابر دیگر انسان ها و مسائل روحانی است.

در اینجا به بعضی از زمینه هایی که در آن ها مذهب و علم در موضع مخالف یکدیگر قرار می گیرند، اشاره می شود.

برای مثال تئوری بوجود آمدن زمین و عالم هستی که یکی از قدیمی ترین و بحث برانگیزترین مباحث در علوم و رشته های دین شناسی بوده است. در بیشتر مذاهب تک خدایی و بر اساس کتاب های مقدس این ادیان، زمین سیاره ای جوان است که در کمتر از 10،000 سال پیش و تنها در طی چند روز خلق شده است و این در حالی است که دانشمندان، عمر زمین را بر اساس تحقیقات و یافته های زمین شناسی، کیهان شناسی و ستاره شناسی در حدود 4،5 بیلیون سال تخمین زده اند و معتقدند که انسان، جهان و کل عالم هستی در روند یک سیر تکاملی بوجود آمده و رشد کرده اند.

رویارویی مذهب و علم در بعضی از مسائل پزشکی مانند سقط جنین نیزهمواره مورد بحث بوده است. بسیاری از پزشکان معتقدند در مواردی که امکان نقص عضو شدید و یا عقب ماندگی ذهنی در جنین وجود داشته باشد، گاهی سقط جنین انتخابی به جا خواهد بود. ولی بسیاری از مذهبیون بر این باورند که که موجودیت انسان در لحظه بسته شدن نطفه در رحم مادر، به طور کامل انجام شده است و بر اساس این ادعا عمل سقط جنین را حتی در هفته های اول بارداری به مثابه قتل نفس می دانند و با آن شدیدا مخالفت می کنند.

بسیاری از افراد مذهبی باور دارند که خدا به عنوان خالق انسان صاحب اختیار زندگی و مرگ آدمی است و در نتیجه بشر حق هیچ گونه دخالتی در امور خدا را ندارد. برای همین این افراد مخالف با مرگ تسهیل شده و یا "اوتانازی" هستند و کمک کردن پزشکان به خودکشی اختیاری برای بعضی از افراد مبتلا به بیماری های علاج ناپذیر را رد می کنند. در حالی که بسیاری از غیر مذهبیون معتقدند که در موارد خاصی که یک بیمار رو به مرگ، از درد کشنده ای رنج می برد و خواستار پایان دادن به درد و رنج خود است، باید به پزشک اجازه داده شود تا به بیمار در این امر کمک کند.

یکی دیگر از بحران های مذهب و علم بر سر مسئله هم جنس گرایی است. بسیاری از مذهبیون فکر می کنند که هم جنس گرایی پدیده ای غیرعادی، غیرطبیعی و انتخاب شده است و می توان آن را با نیایش و مشاورات مذهبی از بین برد. ولی پژوهشگرانی که درباره مسئله جنسیت تحقیق می کنند بر این باور هستند که گرایش به جنس موافق برای درصد کمی از افراد کاملا طبیعی است. بخشی از آن مربوط به ژن های شخص و فعالیت های هورمونی او می شود و تغییر دادنی نیست.

در مجموع می توان مشکل اصلی رو در رویی علم و مذهب را در مسئله پذیرش "تغییر و تحولات" و تطابق با آن ها جستجو کرد.

در حیطه دانش، فرضیات علمی مطرح شده همواره قابل بازنگری هستند و در صورت اثبات نادرست بودنشان، به راحتی رد شده و جای خود را به داده های جدید می سپارند و یا در صورت کشفیات جدید، درستی نظرات دانشمندان پیشین زیر سوال برده می شوند. از این طریق علم به طور دائم در حال تحول و پیشرفت است، و خطاهایش را اصلاح می کند. برای نمونه، سالیان متمادی پزشکان تصور می کردند که بیماری زخم معده حاصل اضطراب و عادات عصبی فرد است، و از طریق رژیم های غذایی مخصوص که برای کاهش ترشحات اسید معده تجویز می شدند قابل درمان است. تا این که دکتر "بری مارشال" و دکتر "وارن"، دو پزشک استرالیایی برنده جایز نوبل پزشکی 2005، ثابت کردند که دلیل بسیاری از انواع زخم معده و زخم روده، رشد و نمو یک نوع باکتری در بخش انتهایی معده است که به راحتی با مصرف کوتاه مدت آنتی بیوتیک قابل درمان است. با نظریه این دو دانشمند استرالیایی باب جدیدی در زمینه معالجه این بیماری مزمن و دردناک گشوده شد.

اما تغییر و تحول در اعتقادات مذهبی، به خصوص آن هایی که ریشه در متون مقدس دارند، کندتر انجام می گیرند. "نظریه تکامل" یکی از موارد کلاسیک در این زمینه است. در این نظریه علمی، خدا به عنوان خالق تمام موجودات جایش را به قوانین طبیعت می دهد. این تئوری جنجال برانگیز و غیر قابل دریافت در آن زمان، ابتدا از طریق "چارلز بونت" در اوایل قرن هجدهم مطرح شد و سپس "چارلز لایل" در اواخر همان قرن آن را کامل تر کرد. تا این که در اواسط قرن نوزدهم "چارلز رابرت داروین"، کتاب "اصل انواع" خود را منتشر کرد که با اعتراضات و مخالفت های بسیاری نیز ازسوی کلیسا و مذهبیون مواجه شد. بیش از دو قرن طول کشید تا نظریه تکامل از جانب کلیسای کاتولیک رم پذیرفته شد و بعدها نیز در بسیاری از مدارس کاتولیک در دروس آموزشی قرار گرفت.

به هر حال با نگاهی به تاریخ متوجه می شویم که "تغییر و تحولات" خواسته یا ناخواسته اتفاق می افتند و در روند زندگی و تفکر بشر تاثیر می گذارند. امروزه اکثریت مردم دیگر اعتقادی به صاف بودن کره زمین و یا گردش خورشید به دور زمین ندارند. دیگر کسی فاحشه ها را زنده زنده نمی سوزاند و باور به تسلط نیروهای شیطانی بر عقب ماندگان ذهنی نیز مردود است.

منابع اصلی

www.religioustolerance.org
www.bibleplus.org
www.answerincreation.org
www.wikipedia.com
www.nobelpriye.org