آسیای میانه نگران بروز جنگ علیه ایران

دویچه وله: کشورهای‌ آسیای‌ میانه با استفاده از خاکشان برای حمله علیه ایران مخالفت می‌کنند. اما در صورت بروز چنین حادثه‌ای، با توجه به نقش آمریکا و اسرائیل در منطقه، این کشورها واقعا چه سیاستی را دنبال خواهند کرد؟

ماتان ویلنای، وزیر دفاع غیرعامل اسرائیل در ۲۵ مرداد ۱۳۹۱ (۱۵ اوت)، اعلام کرد که کشورش برای جنگی ۳۰ روزه با ایران، آماده می‌شود. وی گفت حمله به ایران احتمالا به کشته شدن ۵۰۰ اسراییلی منجرخواهد شد. این مقام اسرائیلی خاطرنشان کرد این اقدام باید با هماهنگی آمریکا انجام شود و "در چند جبهه" انجام بگیرد.

تعدادی از کارشناسان آسیای میانه پیش از اظهارات این مقام اسرائیلی گمانه‌زنی‌هایی را درباره‌ی استفاده آمریکا از خاک کشورهای آسیای میانه علیه ایران طرح کرده‌ بودند. با داغ شدن این بحث در محافل مطبوعاتی و سیاسی این کشورها برخی از رهبران آنها مجبور شدند صریحا موضع‌گیری کنند.

قزاقستان مخالف استفاده از خاک خود علیه ایران است

وزارت امور خارجه‌ی قزاقستان پیش از این با صدور بیانیه‌‌ای اعلام کردکه "قزاقستان اجازه‌ی حمله به ایران از خاک خود را نمی‌دهد". خانم آلتایی حبیب‌الله‌یوا، سخنگوی وزارت امور خارجه، این کشور گفت قزاقستان به کشورهای خارجی اجازه نخواهد داد از خاک و حریم هوائی این کشور علیه ایران اقدام نظامی انجام دهند.

وی افزود قزاقستان خواستار حل مسالمت‌آمیز و دیپلماتیک مناقشه‌ی هسته‌ای ایران با غرب است. اما کارشناسان با توجه به پیوندهای این کشور با غرب و آمریکا به سیاست‌های این کشور در قبال ایران تردید نشان می‌دهند.

میشائل لاوبش، رئیس بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه (Euroaisian Transition Group) به دویچه وله می‌گوید، گرچه قزاقستان در مناقشه‌ی هسته‌ای ایران با غرب بی‌طرف است اما در ظرف ۲۰ سال گذشته این کشور تلاش فراوانی کرد تا با سیاست‌های اتحادیه اروپا، اسرائیل و آمریکا هم‌سو شود و قصد ندارد مناسبات خود با اسرائیل را به خطر بیاندازد.
لاوبش در ادامه می‌گوید در قزاقستان اسرائیلی‌ها سرمایه گذاری کلانی کرد‌ه‌اند.

قزاقستان در استان گلستان کنسول افتتاح کرد

اما به عقیده‌ی کارشناسان محلی قزاق، ایران هم مناسبات نسبتا خوبی با این کشور برقرار کرده است و در نتیجه همین سیاست وزارت خارجه قزاقستان رسما با صدور بیانیه‌ای خواستار حل و فصل مسالمات آمیز مناقشه‌ی هسته‌ای ایران با غرب شد.

کارشناسان محلی قزاق در گفتگو با دویچه وله همچنین ابراز داشتند حجم تبادلات تجاری این کشور با ایران قرار است تا ۱۰ میلیارد دلارارتقاء یابد . آنها همچنین خاطرنشان کردند که قزاقستان تنها کشور آسیای مرکزی است که در استان گلستان کنسولگری افتتاح کرده و مناسبات تجاری خور را بویژه با استان‌های شمالی ایران توسعه بخشیده است.

نزدیکی آمریکا به ازبکستان و خطر آن برای ایران

به باور میشائل لاوبش، رئیس بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه کشورهای آسیای میانه سیاست خارجی یکپارچه‌ و ثابتی ندارند. ازبکستان و ترکمنستان مثلا قصد ندارند موضع رسمی خود را در قبال احتمال بروز جنگ علیه ایران اعلام کنند.

لاوبش به دویچه وله می‌گوید: «ازبکستان اکنون مناسبات خود را با آمریکا بهبود بخشیده است و انتظار نمی‌رود درباره‌ی مناقشه ایران با آمریکا موضع‌گیری صریحی بکند. مقام‌های تاشکند به همین منظور سکوت اختیار کرده‌اند.»

وحشت قرقیزستان از موشک‌های دوربرد ایران

گرچه قرقیزستان با ایران مرز مشترک ندارد اما این کشور صاحب بزرگترین پایگاه هوائی منطقه است که در اختیار ارتش آمریکا قرار داه است.
رسانه‌های روسیه بارها از قول مقام‌های روسیه هشدار دادند که در صورت بروز جنگ علیه ایران، ایالات متحده آمریکا از پایگاه نظامی خود در قرقیزستان جهت حمله به ایران استفاده خواهد کرد.

در تظاهرات متعددی که تابحال در بیشکک پایتخت قرقیزستان برگزار شده، تظاهرکندگان علیه استفاده از پایگاه ماناس در جنگ احتمالی علیه ایران شعار دادند. آلمازبک آتامبایف رئیس جمهور قرقیزستان، در مصاحبه با رسانه‌های روسیه اظهارداشت که وی به مقام‌های آمریکایی بارها گفته است که پایگاه ماناس را فقط برای پشتیبانی عملیات در افغانستان استفاده کنند.

آتامبایف درباره‌ی احتمال بروز جنگ علیه ایران نگران است. وی در این باره می‌گوید: «ایران صاحب موشک‌هایی هست که می‌تواند اهدافی را هزاران کیلومتر آن طرف‌تر از مرزهای خود مورد حمله قرار دهد. ایرانی‌ها ممکن است ماناس را هم بزنند اما اگر موشک‌ها خطا رفت چه خواهد شد؟»

پایگاه نظامی آمریکا در ماناس حدود ۲۰ کیلومتر با پایتخت این کشور فاصله دارد. گفته می‌شود که این پایگاه قابلیت انتقال بیش از ۲ هزار پرسنل نظامی در ظرف ۲۴ ساعت را دارد. کارشناسان به دویچه وله گفتند قرقیزستان ۱۵۰ میلیون دلار سالانه برای اجاره پایگاه ماناس از آمریکا دریافت می‌کند و این پایگاه به دلیل سود مالی همچنان در اختیار آمریکایی‌ها باقی خواهد ماند.

ترکمنستان و ایران با طولانی‌ترین مرزها

ترکمنستان با ایران بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر مرز آبی و دریائی دارد. با استان‌های گلستان، خراسان رضوی و شمالی و همچنین از طریق دریای خزر با استان‌های مازندران و گیلان نیز هم مرز است. هم ایران و هم ترکمنستان تاکید دارند که مرز دو کشور مرز "صلح و دوستی" است.

امین گلی، پژوهشگر امور آسیای مرکزی و روزنامه نگار ترکمن می‌گوید ترکمنستان درباره‌ی احتمال بروز یک جنگ علیه ایران سکوت کرده است.
وی می‌افزاید: «ترکمنستان با سیاست بی‌طرفی که بیش از دو دهه اتخاذ کرده در بلوک‌های سیاسی و نظامی شرکت نمی‌کند. این سکوت ترکمنستان حتی در رابطه با رژیم حقوقی دریای خزر و یا در مورد مسئله حضور ناتو در افغانستان نیز اعمال شده است.»

سیاست‌مداران یهودی‌تبار در حاکمیت ترکمنستان

آقای گلی در ادامه توضیح می‌دهد :«در میان سیاست‌مداران عالیرتبه ترکمنستان یهودی‌تبارانی چون ژادانف، خراموف که از زمان رئیس جمهور سابق ترکمنستان در سیاست‌گذاری‌های این کشور نقش تعیین کننده داشتند، هنوزهم در پست‌های کلیدی قرارگرفته‌اند.»

این پژوهشگر مسائل ایران و ترکمنستان می‌گوید، پس از روی کارآمدن بردی‌محمداف مایمن سرمایه‌گذار مشهور اسرائیلی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در صنعت نفت و گاز ترکمنستان سرمایه گذاری کرد. به‌رغم این همکاری‌ها اسرائیل تابحال سفارتخانه خود را در عشق‌آباد افتتاح نکرده است.

از سوی دیگر حجم تبادلات تجاری ترکمنستان با ایران نیز اکنون از سقف ۵ میلیارد دلار در سال گذشته است و احداث دو خط لوله گازی به ایران و تاسیس خط ریلی ترکمنستان توسط شرکت‌های ایرانی حاکی از مناسبات استراتژیک این دو کشور است. امین گلی نتیجه می‌گیرد که ترکمنستان قصد ندارد مناسباتش با ایران صدمه ببیند و بروز یک جنگ علیه ایران می‌تواند این کشور را با چالش روبرو کند.

تاجیکستان متحد ایران در آسیای میانه

تاجیکستان تنها کشور آسیای میانه است که متحد ایران شناخته می‌شود و به رغم دریافت کمک‌های مالی از آمریکا و اتحادیه اروپا رسما از ایران حمایت می‌کند. این کشور با تحریم‌ علیه ایران و همچنین با انزوای ایران در منطقه و در سطح جهان مخالفت ورزیده است.

مقام‌های تاجیک از "فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته ای ایران" حمایت می‌کنند. کارشناسان تاجیک که تابحال با دویچه وله صحبت کردند، ابراز داشتند که مردم، دولتمردان و نخبگان تاجیک با بروزهرگونه جنگی علیه ایران به شدت مخالفت می‌کنند.

نگران از احتمال بروز جنگ علیه ایران

کشورهای آسیای میانه نگران بروز جنگ علیه ایران هستند. مقام‌های قزاقستان قرقیزستان و تاجیکستان صراحتا استفاده از خاک کشورشان علیه ایران را نپذیرفتند. در عین حال این کشورها با غرب از جمله با آمریکا و اسرائیل پیوندهای تنگاتنگی دارند و توافقتنامه ترانزیت محموله‌های غیرنظامی ناتو به افغانستان را هم امضاء کردند.

کارشناسان می‌گویند امضای این توافقنامه بیشتر تحت تاثیر و موافقت روسیه انجام گرفته است و اینبار نیز پیش‌بینی می‌گردد موضع‌گیری این کشورها در قبال بروز یک جنگ احتمالی علیه ایران از جمله به سیاست‌های روسیه بستگی خواهد داشت.