کنسرت نخستین کوارتت سازهای زهی ایرانی، بی بی سی

برای نخستین بار در تاریخ موسیقی ایران کوارتت زهی با سازهای ایرانی در تهران به اجرای برنامه خواهند پرداخت.

علی قمصری ،‌ آهنگسازی که پیش از این آلبوم نقش خیال وی با صدای همایون شجریان اقبال نخبگان موسیقی را به دنبال داشت، مبدع این کوارتت است که از دو کمانچه، یک کمانچه آلتو و یک کمانچه باس تشکیل شده است.

قمصری در گفت وگویی با نگارنده در تشریح شکل دهی به این گروه که قرار 7 و 8 شهریور ماه در کاخ نیاوران به خوانندگی علیرضا قربانی کار خود را درقالب گروه اشتیاق اجرا کنند گفت: «هدف اصلی من از رسیدن به این ترکیب و اجرای آن این بود که با استفاده از اصول آهنگسازی و هارمونی ایرانی، موسیقی چند صدایی ایرانی را با استخراج از ردیف دستگاهی معرفی کنم.»

پیش از این برخی از آهنگسازان همانند پرویز مشکاتیان و یا حسین علیزاده به محدودیت های موجود در اجرای سنتی موسیقی ایرانی اشاره کرده و حتی علیزاده برخی سازها،‌ همانند شورانگیز یا سلانه را برای ایجاد صدا‌های تازه در ساختار ارکستراسیون موسیقی ایرانی سفارش ساخت داده بود.

مشکاتیان هم برای پرکردن چنین خلائی سازهایی چون قیچک باس و سنتور باس را در ساختار گروه خود ایجاد کرده بود، اما تاکنون کمتر آهنگسازی به صرافت افتاده بود که فرمی غربی در اجرای موسیقی( همانند کوارتت یا چهار نوازی) را در موسیقی ایرانی هم تدارک ببیند .

قمصری که در جشنواره موسیقی جوان سال 81 با سرپرستی گروه بامداد عنوان اول گروه نوازی را به خود و گروهش اختصاص داده بود یکی از دلایل روی آوری به سفارش ساخت سازی همانند کمانچه باس را وجود اشکالات تکنیکی در نوشتن فیگورهای ایرانی برای گروه زهی با سازهای غربی می‌داند و می گوید: "نحوه تعلیم نوازنده غربی به صورتی نیست که از عهده برقراری ارتباط با موسیقی ایرانی و در نهایت اجرای فیگورهای ایرانی برآیند. ضمن آنکه درست نیست برای سازهای غربی چیزی برخلاف متد و شیوه نوازندگیشان نوشته شود."

وی دلیل دیگرش بر روی آوردن به چنین کاری را قرار دادن مجموعه‌ای از سازهای هم‌ خانواده با رنگ صوتی همگن ذکر می‌کند ومی گوید: "این مجموعه وسعت صوتی و امکانات تکنیکی و دینامیکی را برای آهنگساز فراهم می‌کند. به تعبیر دقیق‌تر این گروه از سازها ضمن آنکه می‌توانند مکمل سازهای دیگر در گروه باشند این امکان را هم دارند که به شکل مستقل هم اجرای برنامه داشته باشند."

محدودیت دینامیکی از جمله مشکلاتی است که در موسیقی ایرانی فراوان حس می شود. دینامیک که از آن به شدت، ضعف و تغییرات صدا تعبیر می‌شود به گفته قمصری "در موسیقی ایرانی یا تعطیل است و یا به ملایم ، معتدل و قوی محدود می‌شود. در حالی که معتدل و قوی و آرام درجه بندی دارند. به طور کلی یکی از دلایل فقر دینامیکی موسیقی ما همگن نبودن سازهای گروه ایرانی است که با ایجاد گروه سازهای زهی ایرانی در رفع این مشکل تلاش کردیم."

وی که چند مدتی را روی این ایده کار می کرده درباره مشکلات و موانع موجود برای دستیابی به چنین ساختاری درارکسترهای ایرانی گفت: "به طور کلی زهی ایرانی به دلیل ویژگی‌ها و تفاوت‌هایش با زهی غربی قابل قیاس نیست.از طرفی چون تجربه خاصی در باب قرار گرفتن این سازها در کنار هم وجود نداشته قائدتا نوازندگان می‌بایست در کنار هم دچار مشکل شوند. اما خوشبختانه وجود چند تن از بهترین‌ها در این گروه چنین مشکلی را برطرف کرد.

شروین مهاجر و سهراب پورناظری دو تن از بهترین نوازندگان کمانچه درایران به شمار می روند که در این گروه می نوازند وعلاوه بر آن تجربه‌ های موفقی در آهنگسازی موسیقی ایرانی در فرم های پولیفونی( چند صدایی) داشته‌اند.
علاوه بر این دو نگار خارکن(نوازنده کمانچه آلتو) و آقای مصباح قمصری( نوازنده کمانچه باس) نیز به همراه تار علی قمصری این دو نوازنده را همراهی می کنند.

وجوداین نوازندگان و توانایی‌های تکنیکی و آشنایی گروه با آهنگسازی به اندازه‌ای بود که به گفته قمصری« برای نخستین بار من با فراغ بال و بدون ملاحظه توانایی‌های تکنیکی گروه و اینکه می‌توانند چنین جملاتی را بنوازند دست به آهنگسازی و نوشتن کار زدم. دلیل‌آن هم این بود که به سونوریته، ریتم، و دینامیک آنها اطمینان کامل دارم.»

قمصری درباره ویژگی‌های قطعه ای که توسط این گروه اجرا می‌شود گفت:«برنامه ای که برای این گروه ساختم برداشت و تدوینی نامتعارف از ردیف است و با اعتقاد به این‌که ردیف بر اساس تفکرات چند صدایی غربی قابل استفاده است، روی میزان به میزان کارها فکر کرده‌ام. سعی کرده‌ام همانطور که فضا، حال و نوسان بر کلیت مجموعه حاکم است فکر مخاطب را نیز به چالش بیاورم. فکر می‌کنم این گروه از معدود گروه‌هایی است که محصول کامل تفکر جوانترها است و پدرخوانده ندارد.»

قمصری کاری تازه با همایون شجریان را هم ضبط کرده که پاییز امسال به همراه آلبوم کوارتت سازهای زهی ایرانی به بازار موسیقی عرضه خواهد کرد.