يك رمان؛ سه قرن جاودانگي، سارا ارمني

Berlen83@web.de

دانيل دفو ، Daniel Defoe 1660 - 1731
رمان نوجواني ، ساده گي و آزاده گي .

چرا سيصد سال پيش ، نويسنده رمان “ رابينسون كروزه “ ، يعني روزنامه نويسي بنام دانيل دفو را دستگير، محاكمه و درميدان عمومي شهر، درغل و زنجير، به تير“چراغ برق“ بسته تاآبرويش رابريزند و سپس با تهديد حكم اعدام، اورا وادار به همكاري دولتي براي جاسوسي نمايند؟ . دفو ، پدر رمان بورژوازي ، در 59 سالگي ، درسال 1719 ، نخستين رمان خود يعني رابينسون كروزه رامنتشر كرد.اين رمان ، شاهكاررمان واقعگرايي درآغاز عصرروشنگري درانگليس بود. دفو در اين رمان، گذر ادبي انسان اقتصادي را بشكل وقايع نگاري، به نسل هاي بعدي منتقل نمود. اونه تنها پايه گذار رمان جديد درغرب ، بلكه راهكوب سبك روزنامه نگاري مدرن نيز است. دفو ، غير از نمايشنامه، خالق بيش از 200 اثر در زمينه هاي : سياست ، اقتصاد، اخلاق ، دين ، تاريخ و ادبيات است.او وقايع نگار شروع افكار سرمايه داري- بورژوازي در زندگي شهري آنزمان كشورش ميباشد . آثار آغازين او ، انتقادي اجتمايي –سياسي و اصلاحگرايانه به زمانش هستند. اورادر سالهاي 1703 و 1713 به بهانه تحريك افكارعمومي، دستگير و در انظار عمومي به تمسخر كشيدند.
دفو در مجلات گوناگون ، مقالات درخشاني پيرامون : محاكمه ، زندان ، اعدام ، سياست ، سفر ، عشق ، ازدواج ، بازي لوتو و بليط هاي بخت آزمايي ! ، دوئل هاي جوانمردانه مرگ آور، اقتصاد ، تجارت ، مدهاي اشرافي ، ادبيات و غيره منتشر كرد. اودرچندرمان به طرح زندگي اقتصادي انسان پرداخت. آثار وسيع و همه جانبه او، غيراز ارزش ادبي، سندي تاريخي و اجتمايي نيز هستند. رمان بورژوايي او بعداز دوره كلاسيسم از طريق انگليس وارد ساير كشورهاي غربي شد. داستانهاي ماجراجويانه و هجوي او ارزش مهم سياسي واجتمايي نيز دارند. دفو سنبل تضاد شرايط : مادي زندگي و اخلاقي زمان خود بود. آثار او غير از طرح موضوعات شخصي و فردي ، منبعي براي شناخت فرهنگ آن زمان كشورش نيز هستند. رمان قرن 18 غرب بعدها باكمك او وارد دو حوزه : جامعه و روان انسان نيز شد . آثار دفو نشان ازمبارزه خردگرايي و روشنگري با مذهب و الاهيات در خود دارند.
او در آثارش به موضوعاتي مانند : اقتصاد ، تجارت ، دين ، فرهنگ ، ازدواج ، برده داري ، سياست ، تاريخ ، رفاه عمومي ، راهزني ، شيوع بيماري واگير ، فقر و جنايت ، نيز پرداخت. امروزه رمانهاي او را غالبا : اخلاقي، ديني و تربيتي بشمار مي آورند .
والتر اسكات زير تعثير آثار او به نوشتن رمانهاي تاريخي مهمي پرداخت . دراروپا مقلدين ادبي دفو را “رابينسون گرايان“ ناميدند. آنزمان به رمان، نوول مي گفتند و آن ژانري ادبي بود كه به شرح داستان واقعگرايانه زندگي بورژواها پرداخت . دفو آنزمان اجازه تحصيل در دانشگاههاي آكسفورد و كمبريج نيافت ، چون دانشگاههاي فوق زير نفوذ فرقه هاي مسيحي ديگري بودند.
دفو با نوشتن رمان رابينسون كروزه ، پيشنهادات اصلاحگرايانه اي درزمينه سياست و فرهنگ ودرقالب زندگي و سفرهاي ماجراجويانه دريانوردي بنام كروزه مطرح كرد. موضوع ماجراي رمان، باكمك ديالوگهاي مختلف و شرح : جزئيات :اعمال قهرمان ، اخلاق ، دين ، جستجوي خوشبختي ، و كوششي اقتصادي او هستند. رابينسون كروزه در روي آن جزيره ي تنها، ميكوشد تا تمام نتايج تمدن بشري رادرآنجا از نو آغاز كرده و مورد استفاده قرار دهد. خواننده رمان با وصف، و يك بيلانس روحي و اقتصادي قهرمان داستان آشنا ميشود. دفو كوشيد رمان بورژوازي را با تكيه بر رمان ماجرايي اسپانيا و محتوايي جديد، بوجود آورد .
قهرمان داستان ، ديگر يك دن كيشوت نيست ، بلكه فرزند طبقه متوسط است كه در جستجوي خوشبختي ، ولايت خودرا ترك ميكند . آنزمان درفرانسه و آلمان، موجي از كتابهاي رابينسون كروزي به تقليد از دفو نوشته شد. قهرمان رمان غالبا قهرمان يك فرهنگ جديد بود. درغالب رمانهاي دفو به اقتصاد ، سود ،و زيان و بيلانس مالي پرداخته ميشود.
براي رابينسون كروزه ، آينده ديگر سرنوشت نبود، بلكه يك سرمايه شد و نه همچون دنكيشوت ، چرخ آسياب بادي ، ديگر نمي توانست او را بالا و پايين بيندازد. ويرجينيا ولف در سال 1933 مي پرسد گه چرا ساير آثار دفو ، معروف نشدند ، گرچه آنها نيز به زيبايي كتاب رابينسون كروزه هستند ؟ . روسو در كتاب اميل ميگويد كه تنها آرزوي ،هرنوجواني است كه مانند رابينسون كروزه ، در ساده گي و آزاده گي زندگي نمايند . اين كتاب بايد درسي براي بچه ها شود تاياد بگيرند در روي يك جزيره، بدون وسيله ، به تهيه مواد زندگي پرداخته و حتا درآنجا به يك رفاه نسبي برسند. صد سال بعد جناب ماركس نوشت كه جزيره فوق مدلي است براي اقتصاد مدرن فردگرايي جامعه بورژوازي كه مستقل از خانواده و سنت بوده. قهرمان داستان ، جزيره را كه سنبل جهان است ، به مالكيت خود مي آورد و طبيعت را تبديل به كالايي براي استفاده ميكند. جويس كوشيد درقرن بيست، علاقه اهل كتاب را براي آثار دفو جلب كند، گرچه او كروزه را تيپ خاص استعمار انگليس دانست . نقد دانشگاهي ميكوشد با تاييد آثار دفو به اهميت موضوعات : ديني ، تاريخ انديشه ، تاريخ اقتصاد، انتقادفرهنگي. و موضوعات فمينيستي ، انها بپردازد. همعصران دفو به بهانه هاي گوناگون به دشمني بااو پرداختند و دفو را يك روزنامه نگار فرصت طلب، يك روشنفكر قابل خريد، يك دكاندار سياسي و يك نويسنده ناپايدار ناميدند كه به نرخ روز نان ميخورد . از جمله دلايل موفقيت آثار دفودر آنزمان بايد : رونق باسوادي ، افزايش قشر كتابخوان ، اغاز كتابخانه هاي سيار، تشنگي خواننده براي رمان رئاليستي ، كاهش تحقير مذهبي ادبيات ، تشنگي به معلومات عمومي ، و علاقه كليسا به استفاده از رمان آموزشي، دانست. آنزمان رمان سرگرم كننده ، خصوصا رمانهاي عشقي-احساسي، مورد تنفر و لعنت كليسا بودند ، و از زمان سدههاي ميانه تا قرن 17، مردم عادي نيازي به كنجكاوي به زندگي اقشار پايين و بالاتر از خود نداشتند ، چون ايدئولوژي كليسايي-سلطنتي ، مدعي بود كه جا و موضعي را كه خدا براي بنده گان تعيين نموده ، نبايد ترك كنند، ولي باآغاز نطفه هاي روشنگري ، تودهها مي خواستند بدانند كه درميان اقشار و طبقات ديگر نيز چه ميگذرد .

دانيل دفو بين سالهاي 1660 و 1731 در بريتانياي آنزمان زندگي نمود. پدرش غيراز قصابي به شغل شمع سازي نيز مشغول بود . او از خانواده اي متوسط برخاسته بود. درقرون گوناگون، انگليس سرزمين اقوام و مهاجراني گوناگون ماندد : پيك ها ، اسكوت ها ، كلت ها ؤ رمي ها ، ژرمن ها، نورمن ها ، هيگنوتهاي مذهبي فرانسوي ، و گروهها يي از حاكمان و تاجران اروپايي شده بود و دانيل دفو در شورشهاي داخلي اميران و حاكمان آنزمان انگليس عليه يكديگر، شركت كرده و بارها به زندان افتاده بود.
ازجمله آثار او : ازدواج فاحشگي است ، رخسانا ، طاعون درلندن ، انگليسي اصيل ، سرودي براي زنجيريان ، معشوقه خوشبخت ، مل فلاندر ، هجونامه هاي سياسي ، اصلاحگرايي و سياستهاي اجتمايي ، خواسته فقرا براي اصلاحات اخلاقي درمخالفت با حاكمان ، محاكمه كوتاه ، شرح حقيقي وجدان ، تاريخ تجارت ،و پيشنهادي عليه بنيادگرايي ، هستند. اولين هجونامه سياسي او درسال 1688 منتشر شد . و در كتاب هجوي “ انگليسي اصيل “ ، دفو به محاكمه ناسيوناليسم اشرافي انگليس ميپردازد . رمان واقعگرايانه “ مل فلاندر “، به انتقاد از اخلاق ، دين و آداب و سنت ارتجايي اشاره مي نمايد. كتاب “ همراهي كوتاه با مذهبيون “، موجب زنداني شدن دفو شد . او در اين كتاب خواهان آزادي و مداراگرايي ديني گرديد. دركتاب طاعون او به گزارشي ازشيوع بيماري درسال 1665 درانگليس مي نمايد . دو رمان رخسانا و مل فلاندر ، انتقادي هستند از آداب و رسوم بورژوازي انگليس آنزمان .