گفت وگوی مشروح "مهر" با ایرج راد، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون: یک کارگردان خوب می تواند از یک نابازیگر ستاره بسازد و برعکس

غالب شخصیت ها در آثار تلویزیونی، قالبی و سطحی هستند

"ایرج راد" سابقه چندین ساله تئاتر دارد و اکنون مدیر خانه تئاتر است و این امر قدری از بازی هایش کاسته است. با این حال به تازگی بازی کوتاهی در دو اپیزود از سریال مزرعه کوچک داشت و اکنون در سریال پلیسی گارد ساحلی به کارگردانی مسعود شاه محمدی بازی داشته است. همچنین مشغول بازی در فیلم سینمائی "در مدار صفر درجه" به کارگردانی حسن فتحی است .
"ایرج راد" در گفت وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر "مهر"، در رابطه با این نقش می گوید: در مدار صفر درجه، نقش "جهانگیرهمایون پناه"، سفر کبیر فرانسه را در جنگ جهانی دوم دارم که خیلی متفاوت است. او کسی است که از خانواده پائینی به جایی رسیده و حالا دختر ارباب را گرفته و سفیر کبیر فرانسه شده است. این شخصیت گذشته اش خیلی در زندگی امروزه اش تاثیر دارد که او را درگیر مسائل خاصی می کند.

مهر: تجربه مدیریت "خانه تئاتر" خوب است یا بد!؟

ایرج راد: به هرحال آنچه در باره مدیریت "خانه تئاتر" باید بگویم، این است که طی 6 -7 سال پیش ازشروع اساسنامه تشکیل این خانه می گذرد ، از9 انجمن تشکیل شده و بیش ازهزارعضو دارد کارها تا حدودی روی روال خودش افتاده وباید بتوانیم کارهای بیشتری را انجام دهیم. " خانه تئاتر" درسال 81 ثبت شد و اهم کارها دراین خانه مساله بیمه تامین اجتماعی اعضاء بوده که شامل بیمه بازنشستگی وازکارافتادگی ودرمانی می شود یا طرح تکریم هنرمندهایی که بالای 60سال سن دارند وهمچنین صندوق تعاون نویسندگان وهنرمندان بود.

مهر: پس این که همه روزه می شنویم تئاتر ما ورشکسته است و ما تئاتری نداریم چه؟

ایرج راد: ببینید! الان درکشوری که 62میلیون نفر جمعیت دارد، فقط یک "تئاترشهر" داریم که مربوط به 35سال پیش است و از تمام مکانهای "تئاترشهر" هم برای اجرای نمایش استفاده می شود. همچنین "سالن سنگلج" است که قدیمی است و "تالارهنر" که به نمایش های کودکان اختصاص داده شده است. ضمن این که بودجه کافی برای تئاترنداریم تا نیاز خیل عظیم هنرمندان و مشتاقان تئاتر را پاسخگو باشد. مساله اصلی عدم وجود گروههای مختلف و حرفه ای است که به شکل پویا و مستمرکارکنند . اکثرا گروهها آماتوری هستند، چون فعالان حرفه ای داریم، اما گروههای حرفه ای نداریم .

مهر: شما این را که می گویند امروزه تئاتر پایه بازیگری نیست قبول دارید؟

ایرج راد:این یک واقعیت است که اگر ما برنامه های خوب، بازیگران خوب، تلویزیون و سینمای خوب داشته باشیم، باید تئاترخوبی هم داشته باشیم. این انکارناپذیراست. درطی سالهای گذشته همواره کارهایی موفق بوده که بازیگرانشان ازتئاتربیرون آمده اند، اما بازیگرانی هم داریم که کارتئاتر نکردند، ولی بازیگرانی بالا و والا بودند. متاسفانه بسیاری از بازیگران که جوان نیزهستند، وقتی وارد تئاترمی شوند، به دنبال این هستند که راهی به تلویزیون وسینما پیدا کنند و تئاتر برای آنها جایگاه خاص خودش را ندارد. شاید به این دلیل است که تئاتر مستمری وجود ندارد و باعث می شود آنها به سمت رسانه های دیگر بروند.

مهر: چه اقداماتی در جهت رفع این مشکلات در "خانه تئاتر" کردید؟

ایرج راد: سال گذشته صحبت شده بود که 21سالن قراراست در تهران ساخته شود که بودجه اش هم معین شده بود، اما خبری نشد. کلنگ چندین سالن را زدیم که ساخته نشدند. درهرحال باید شرایطی پیش آید که بخش خصوصی هم بخواهد وارد عرصه شود .

مهر: آیا همین مشغله ها باعث شده که کمتر شما را درعرصه بازیگری ببینیم؟

ایرج راد: خوب، مشکلات "خانه تئاتر"وقت گیراست و وجود همین مشکلات است که نمی توانم کارهای طولانی را برای بازیگری قبول کنم. چون دوست دارم "خانه تئاتر" به مرحله ای برسد که آسوده تر باشم .

مهر: پس دیدگاهی در بازی تان ایجاد نشده است یا این که شرایط فرق کند؟

ایرج راد: چرا؛ مساله دیگر این است که سعی می کنم انتخاب کنم و به دنبال این هستم که قالبهای کاری که تاکنون داشته ام را بشکنم . یعنی کارهایی متفاوت تر را انجام دهم، شاید مردم بعضی وقتها دوست نداشته باشند یک بازیگر را درقالب خاص خودش ببینند . به هرحال براین تصمیم هستم که کارهای متفاوت تری را انجام دهم. مثل نقشی که در فیلم "مدارصفردرجه دارم" دارم. نقش متفاوتی است و نسبت به کارهایی که تاکنون داشته ام از قالب وشکل متفاوتی برخوردار است.

مهر: اما شاید مردم هنوز هم شما را در قالب همان پدر دلسوز، مهربان و فداکار سریال "درپناه تو" ببینند ؟

ایرج راد: عده ای هم من را با نقش "ناصرالدین شاه آکتورسینما" می بینند و یکسری از مخاطبین هم درقالب نقش "گریبایدوف" . بالاخره یک چیزهایی هست که وقتی دراین زمینه ها جا افتاده باشد، نمی شود کاری کرد. باید کارها متفاوت باشند. و آن چیزی که بیشتر برای من مطرح است، این است که طول نقش زیاد مهم نیست، بلکه نقشی باشد که در سناریو جایگاه مهمی را به خود اختصاص دهد .

مهر: مثل همین نقش تان در "مزرعه کوچک" یا " گارد ساحلی " . چطور شد که در این سریال بازی کردید؟

ایرج راد: گارد ساحلی از کارهای متفاوتی بود که پیشنهاد شد و دیدم کمی قصه اش فرق دارد، و ازکارهایی بود که حضورمن درآن، دو اپیزود بیشترنبود و این زمان ، از فعالیت هایم در "خانه تئاتر" چیزی کم نکرد.

مهر: یعنی درحال حاضر نقشهای تان را براساس زمان و کوتاهی آنها انتخاب می کنید؟

ایرج راد: نه . این طورهم نیست ، ولی الان برای من این مطرح است که یک دفعه ازخانه تئاتر منفک نشوم ، مثلا بازی من در"مدارصفردرجه" از نظر زمان طولانی است و مقاطعی که من کارمی کنم ، درفواصلی انجام می شود و من را یک باره از خانه تئاتر منفک نمی کند. چون دلم نمی آید "خانه تئاتر" را تنها بگذارم.

مهر: فیلمنامه های سیروس مقدم پرشخصیت و پر پرسوناژ هستند. چگونه این شخصیت را پیدا کردید؟

ایرج راد: این شخصیت آدمی است که ازخارج برگشته و آمده اقوام خودش را ببیند. دراین قضایا به دختر کوچکی برخورد می کند که بعد متوجه می شود خواهر زاده اش بوده، این شخص از خارج آمده که ببیند او چه می کند. فکر کردم که تاثیر او در قصه جایگاه بیشتری دارد تا کوتاهی و بلندی آن نقش .

مهر: سیروس مقدم را چگونه شناختید؟

ایرج راد: سیروس مقدم را ازسریال مسافر با بازی ابوالفضل پورعرب و پانته آ بهرام می شناختم و به نظرم کارخوبی ازآب درآمده بود .

مهر: سیروس مقدم بعد از "مسافر" کارهای زیادی داشت ؟ مثل پلیس جوان ، دریائی ها و....

ایرج راد: من آنها را ندیده بودم ، چون کم فرصت می کنم تلویزیون ببینم .

مهر: یعنی از بعد ازسریال مسافر دیگر تلویزیون ندیدید؟

ایرج راد: نه ! بیشتر این فرصت را که بخواهم سریالها را دنبال کنم ندارم.

مهر: در انتخابهای تان ، خود کارگردان چقدر موثراست ؟

ایرج راد: مسلم است که کارگردان مهم است. اما شما به عنوان یک بازیگرف رصت انتخاب کمتر یا سخت تری دارید، به همین دلیل است که کمترکار می کنم. تعداد زیاد شبکه ها و ساعات پخش 24ساعته آنها باعث می شود که کارها با دقت و وسواس بیشتری تولید نشود یا این که زمان تولید یا پیش تولید زیاد نباشد. چون بیشتر به فکرخوراک برای شبکه هستند. یادم هست روزی اگر 4-5 دقیقه مفید برداشت می شد، خیلی خوشحال می شدند، در حالی که خاطرم هست در کارهایی بودم که 25 یا 30 دقیقه در روز، کارمفید می گرفتند . البته الان نباید انتظار داشته باشیم که ازلحاظ زمانی، مثل گذشته کارشود چون سرعت عمل دوربینها با دوربینهای گذشته مثل زمانی که امیرکبیررا می گرفتند نیست .

مهر: شما با تجربه چندین ساله درتئاترچگونه به نقشهایتان نزدیک می شوید ؟

ایرج راد: باید ابتدا شخصیت را ببینید وآن را تجسم کنید و این میسر نمی شود، مگرآن که متن به شما نشان دهد که آن نقش چه جور نقشی است. چه نگاهی ، چه جهان بینی و چه گذشته ای داشته است. همه اینهاست که شخصیت را می سازد .

مهر: شخصیت دایی در "مزرعه کوچک" یا نقش افسری که در "گارد ساحلی" دارید را هم از ابتدا دیدید ؟

ایرج راد: ببینید! یک موقع شخصیت پیچیدگیهای خاص دارد و زمان زیادی می برد و ظرایف خاصی هم دارد که بازیگرباید زیاد به آن فکرکند و بعد هم مسئله نزدیک شدن به شخصیت که تلاش بازیگررا می طلبد تا با آن نقش منطبق شود. اما معمولا برای بعضی ازشخصیتها ، شخصیت پردازی صورت نگرفته و گذشته مشخصی ندارد . غالب شخصیت ها، قالبی و سطحی هستند و به عمق و درون نمی پردازد.

مهر: شما که تجربه تئاتر دارید ، بهتر از عهده آن نقش بر می آئید ؟

ایرج راد: به هرحال، هر چه نقش پخته تر باشد، دست بازیگر را بازتر می گذارد، تا این که بتواند کار بهتری ارائه کند و شکی هم در این نیست ، ولی بعضی وقتها هست که یک کار ضعیف را بازیگر خوب، قابل قبول می کند و یا بعضی وقتها یک کار خوب می بینیم که بد از آب درآمده است.

مهر: اینجاست که تفاوت میان کار تصویر و کار تئاتر را می توان نشان داد ؟

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

ایرج راد : بله . کار بازیگری تصویری با کار تئاتر فرقش در این است که درکار تصویر، خیلی ازعوامل وجود دارد. اول از همه، واسطه ای به اسم دوربین هست و یا دکوپاژی وجود دارد که آیا این دکوپاژ براساس بازی که بازیگرمی کند، درست است یا غلط. اگر درست باشد که بعضی از ضعفهای بازیگر را پوشانده است و یا در مونتاژ. همینطور ممکن است ضعف بازیگر را بپوشاند و قدرت بازیگر را از بین ببرد. اما در تئاتر، این گونه نیست . چون آنجا خودتی و نقش و تماشاگر.

مهر: پس با این حساب، انتخاب یا شناخت بازیگران حرفه ای و غیرحرفه ای کمی سخت می شود ؟

ایرج راد: بله . سخت است. چیزی را باید اضافه کنم . کار بازیگری یک لحظه است. همان یک لحظه گاهی سخت است و گاهی سخت نیست. سختی آن این است که آن لحظه را به نوعی بتوانی منتقل کنی که آن لحظه کارآیی داشته باشد .

مهر: اما گاه این عوامل به کارگردان هم بر می گردد؟

ایرج راد: بله. یک کارگردان خیلی خوب، می تواند از یک نابازیگر، بازیگر خوبی بسازد. به خاطر این که بازیگری ثبت لحظات است. گاهی بازیگر نمی داند که باید چه کند و این کارگردان است که با راهنمائیهایی که می کند، می تواند از او بازی خوبی بگیرد. ولی درتئاتر چنین نیست. تو حتما باید بازیگر باشی .

مهر: برای بازی در دواپیزود ازسریال "مزرعه کوچک" این کارها نیاز بود ؟

ایرج راد: خیلی پیش نیامد. چون نقش پیچیدگی عجیب وغریبی نداشت. همیشه هم این طور نیست که یک نقشی را که قالب مشخصی دارد، به شکلی عجیب وغریب درآورد. نقش آن چیزی است که در سناریو نوشته شده و باید می دانستم که این دایی کیست و چه گذشته ای داشته. اما درحد یک کارتلویزیونی. درهمان فرصتی که در رامسر پیدا شد، صحبتی کوتاه کردیم .

مهر: بهترین نقشهایی که تا کنون ایفا کرده اید و به دلتان چسبیده است ، کدامند؟

ایرج راد: درتئاتر در همه کارها . چون بدون اینها امکان ندارد و شدنی نیست . چون تئاتر یک حسن دارد و به نوعی باعث تکامل بازیگرمی شود. به نظرمن تئاتر یک کشف دسته جمعی است که یک عده حرکت می کنند تا ناشناخته ها را بشناسند ومنتقل کنند. این خیلی لذت بخش است. تئاترهمه اش خاطره است. چون هرشب کار زنده ای را روی آنتن می برید و این حال وهوای درونی خودت و تماشاگر اجرا را خاص می کند. آن شب است که بازیگر ازبازی اش راضی است. اما وقتی نمی تواند شب بخوابد، آن شبی است که کارش را خوب انجام نداده و به هردلیل آنقدر گرفتار وغمگین است که شاید درست خوابش نبرد ، این دنیای خاصی است. ولی کار تصویر متفاوت است و ما در این زمینه پیش تولید کار، کم داریم یا اصلا نداریم .

مهر: وسخت ترین نقشهایتان ؟

ایرج راد: برای نقش "ناصرالدین شاه" درسریال "امیرکبیر" زمان پیش تولید داشتیم و حتی تمرین هم کردیم یا نقش "گریبایدوف" در "وزیرمختار" هم همانطوربود . در کارهای "حمید لبخنده" هم همینطور . فکرمی کنم کارهای خوبی ازآب درآمده باشد . چون حمید لبخنده کسی است که ریشه اش تئاتری است و بازیگری را خوب می شناسد و حتی برای بازیگرش نظم و انضباط خاصی قائل است.

مهر: دربهترین نقشی که تا کنون فرصت ایفای آن را نیافته اید چه نقشی است ؟

ایرج راد: خوب . نقش خاصی که مدنظرم باشد نه ، در تئاتر، حداقل همه نقشها را امتحان کرده ام . مثلا نقش افسری را دوست داشتم بازی کنم که در"مرده های بی کفن ودفن" سارتر بازی کردم . یا نقشهای کمدی - طنز هم کار کردم ، ولی در کار تصویری درسریال "مدارصفردرجه" بازی متفاوتی داشتم ، یا در "گارد ساحلی" که نقش یک افسرقاچاق گیر را دارم .

مهر: چرا در سینما کم پیدا هستید ؟

ایرج راد: نمی دانم. آن چیزی که به عنوان نقشهای خاص درسینما مطرح است، هنوز برای من خاص نبوده است. مثلا برای من نقش کوتاهی در " شمعی درباد " یک شخصیت کوتاه، ولی تاثیرگذاربود که سعی ام بر این است این گونه انتخاب کنم .