شاکی در زندان، شيفته

از سلسله يادداشت هاي شيفته درباره ميراث فرهنگي

وقتي يكي از شعب دادگاه اصفهان به نفع ميراث فرهنگي، راي به توقف ساخت و ساز در طبقات بالایي برج جهان نما داد، پيروزي بزرگي براي دوستداران ميراث كهن محسوب شد. اما اين حكم دوام زيادي نياورد. اغلب احكامي كه در حوزه هاي مختلف به نفع ميراث فرهنگي صادر شد، به سستي حكم قاضي عليه مجريان ساخت جهان نما بود.

برخي از مسئولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، اصرار دارند كه موضوعي مانند جهان نما را از طريقي غير از قوه قهريه دنبال كنند؛ آنان به حق معتقدند ميراث چند ده هزار ساله ايرانيان، به زور به دست ما نرسيده كه بخواهد با زور براي آيندگان حفظ شود. اما ايشان فراموش كرده اند كه در دموكراتيك ترين كشورها نيز قانون، براي حفظ آنچه ماندني است، به وجود آمده و لازم الاجراست. جهان نما مي توانست بسيار زودتر از اين با جديت و پيگيري قضايي و با ضمانت اجرايي قانون به سرانجامي خوش تر برسد. هنوز میزان پایداری مديران ما براي حفظ ارثيه مردم روشن نیست و معلوم نشده است آخرین پیشنهاد مدیران شهری اصفهان مبنی بر تغییر کاربری و کاهش ارتفاع این سازه، تا چه اندازه به عمل نزدیک شود.

مالك زمين هاي آوه از سازمان ميراث فرهنگي، به دليل تعلل در حفظ اين محوطه اسلامي – ساساني شكايت كرد. سازمان كه تا آن زمان و حتي امروز، پژوهشي جدي هم در اين منطقه انجام نداده بود،به جريمه صادر شده از سوي دادگاه بدوي شكايت كرد و چند ده ميليون تومان براي تجديد نظر خرج كرد. پس از تشكيل سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، ميان مالك و مسئولان محلي مصالحه برقرار شد و نظر بر آن قرار گرفت كه اين محوطه به منطقه گردشگري تبديل شود. قاچاقچيان در ميان كش و قوس هاي اداري و قضايي، کار خودشان را كردند و هنوز هم محوطه آوه از گزند بي حرمتي قانون شكنان در امان نمانده است.
شهر تاريخي بيشاپور در كازرون، با تعمير پل تخريب شده قديمي، و بر خلاف تمام توافقات ميان مسئولان شهري و كشوري و سازمان ميراث فرهنگي، دو نيمه شد و نماي كلي شهر و بخشي از آثار آن، براي هميشه نابود شد. کارشناسان حقوقي ميراث فرهنگي منطقه، با ناشيگري، از مسئول اجرايي پل شكايت كردند و ناكام ماندند. ساخت پل به مراحل پاياني نزديك شد، سازمان دوباره و اين بار از سازمان خاطي شكايت كرد؛نماينده میراث فرهنگی کازرون در جلسه دادگاه حاضر نشد، پرونده مختومه اعلام شد و يكي از منحصر به فرد ترين شهرهاي دو هزاره اخير، حرمت خود را براي هميشه از دست داد.

صدها اثر نفيس از زير خروارها خاك جيرفت به مرزهاي شرقي و غربي و از آنجا به آن سوي مرزها منتقل شدند. نيروي انتظامي، ماهها نظاره گر غارت ميراث فرزندان و نوه هاي خود و نسل هاي پيش از خود بود. دادگاه جيرفت هرگز نتوانست نيروهاي دخيل در اين ماجرا را كه همگي شناخته شده بودند، دستگير كند يا اگر دستگير كرد، نتوانست حتي بيش از يك شب آن ها را در بازداشت نگه دارد. بخش حقوقي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، تنها توانست چند ده شي را از حراجی های خارجی به ايران بازگرداند كه به زعم بسياري از دست اندركاران حوزه ميراث كهن ايران زمين، از نخبه ها و نفايس آثار غارت شده نبودند.

تپه ای پنج هزار ساله در آذربایجان توسط یک شرکت خصوصی تخریب شد و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تنها توانستند این تخریب را تایید کنند. آنها این موضوع را به جراید هم کشاندند، و باز تهدید کردند که شکایت می کنند، اما اقدامی برای جلوگیری قانونی از تخلفات آن شرکت انجام ندادند.

ساخت پل هوايي شكارگاه خسرو در کرمانشاه، پس از يك دوره تعليق، با حكم قضايي از سر گرفته شد و شكايت سازمان ميراث فرهنگي به دنبال تعلل مديران محلي اين سازمان، اثرش را از دست داد. طي ماه هاي آينده، يك بار ديگر حريم تحديد شده طاق بستان شكسته مي شود. اتفاقي كه پيش از اين با ساخت رستوران ابتداي ميدان اصلي طاق ها افتاد و واكنش هاي جنجالي ميراثي ها هم هيچ تاثيري نداشت.

طي بيست و هفت سال گذشته، تعداد معدودي از دادگاه ها به شكايت هاي سازمان ميراث فرهنگي عليه تخريب كنندگان آثار تاريخي رسيدگي كرده اند و تعداد اندكي از اين شكايت ها به نفع اين سازمان تمام شده است. از اين تعداد اندك نيز كمتر موردي به سرانجام رسيده يا ضمانت اجرايي داشته است.
سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نمي تواند دم از جذب گردشگر بزند، اما براي حفظ يادگارهاي ديدني اش تمهيدي جدي و نظام مند نيانديشد. مديران جديد سازمان،ناچارند براي حفظ اين مجموعه و حداقل براي حفظ حرمت خود، به بخش حقوقي اين تشكيلات، سر و ساماني تازه بدهند. اگر بهشتي، مدير اسبق سازمان با ايجاد سر و صدا، هم دزد را فراري می داد و هم كم كاري خود و تشكيلاتش را پنهان می كرد، امروز مشايي و دوستانش بايد حاصل آن دوره را برداشت كنند. اگر ايشان عاقل باشند، حاصل پر اشكال بي مبالاتي و بي همتي را براي آيندگان به ارمغان نخواهند گذاشت.

shifte_mirass@hotmail.com