سه جلد از دانشنامه بزرگ «ايرانيكا» پس از ۱۹سال، به فارسي برگردانده شد، خبرگزاری ميراث فرهنگی

سرويس فرهنگ، شكوفه آذر _ نخستين جلد دانشنامه بزرگ «ايرانيكا» با سرپرستي «احسان يارشاطر»، دانشنامه نويس و پژوهشگر در سال 1985م. (1364ش.) در آمريكا منتشر شد. تاكنون ده جلد از اين دانشنامه در آمريكا به زبان انگليسي منتشر شده است.
«احسان يارشاطر» كه پيش از انقلاب 57، سرپرست «بنگاه ترجمه و نشر كتاب» بود و در سال 1354 تدوين «دانشنامه ايران و اسلام» را آغاز كرد و ده جلد از آن را منتشر كرد، درباره انگيزه تدوين «ايرانيكا» نوشته است: « «ايرانيكا» ابزاري تحقيقاتي است كه براي پاسخگويي به نيازهاي علمي محققان، متخصصان و دانش پژوهان در حوزه مطالعات ايران شناسي و علوم مربوط به آن تدوين شده است. هدف آن، پر كردن خلايي است عميق، حاكم بر شعاع عمل منابع موثق و قابل استناد، در حيطه تاريخ و فرهنگ خاورميانه...».
«ايرانيكا» شامل ناگفته هاي فلات ايران و نواحي وسيع فرهنگ «ترك و ايراني» و «هند و ايراني»، اعم از مقالات تخصصي تاريخ، ادبيات، جغرافيا، اقتصاد، سياست، مذهب است. به جز اين مقالات كوتاه، علمي و دقيق درباره موضوعات جزيي تري چون مردم شناسي، معماري، اختربيني و اخترشناسي، گاه شماري، كتاب شناسي، طبقات اجتماعي، پوشاك، زره، فرش، خوراك، بازار، سفالگري، سينما در ايران، كودكان، مسكوكات، گرمابه و... در آن نوشته شده است كه براي هر نوع مخاطبي، خواندني است.
«ايرانيكا» شامل مدخل هايي نيز هست كه تاكنون به اين شكل در دانشنامه هاي ايراني، نوشته نشده است. از آن جمله مقالات «روابط ايران و انگلستان»، روابط ايران و بيزانس»، «روابط ايران و چين»، «مطالعات گياه شناختي»، «سرحدات ايران»، «انقلاب مشروطيت» و «دربار و درباريان».
نگاه جامع اين دانشنامه به موضوعات باستان شناسي، اسطوره ايران و كتيبه هاي ايران از ديگر وجوه خواندني اين دانشنامه است. كوشش نويسندگان و محققان ايراني و خارجي چون ترودي قوامي، السي پك، گردگروپ، الكساندر نايمارك، النيور سيمز، علي اكبر سعيدي سيرجاني، شهناز نجم آبادي، حامد الگار، كيت هيچنس، حورا ياوري، جمال ميرصادقي، سيمين بهبهاني، منصور اتحاديه، سعيدامير ارجمند و... باعث شده است تا بسياري از ايران شناسان و ايران پژوهان، «دانشنامه ايرانيكا» را دانشنامه اي دقيق، علمي، به روز و روشمند بدانند. پروفسور «ژيلبر لازار» در وصف اين دانشنامه تنها گفته است: «شاهكار» و «پروفسور ريچارد .ن. فراي» استاد دانشگاه هاروارد درباره آن نوشته است: «كاري است كارستان. هيچ اثري را در زمينه مطالعات خاورميانه نمي توان يافت كه به اندازه دانشنامه ايرانيكا، كامل و جامع باشد.» «پروفسور ا.نبو عزيزي» از كالج بوستون نيز در اين باره نوشته است: «دانشنامه ايرانيكا را مي توان برجسته ترين كار گروهي سده اخير در جهت ارتقا مطالعات ايران شناسي و به عنوان يك پروژه بزرگ پژوهشي، به شمار آورد.»

ترجمه فارسي سه جلد نخست اين دانشنامه، در ايران و به زبان فارسي از سوي انتشارات اميركبير نشر و به وسيله پيمان متين ترجمه شده است. اين سه جلد عبارتند از پوشاك در ايران زمين؛ ادبيات داستاني در ايران زمين و انقلاب مشروطه.
جلد نخست آن، «پوشاك در ايران زمين» با مقدمه علي بلوكباشي، مردم شناس؛ جلد دوم آن، «ادبيات در ايران زمين» با مقدمه ابراهيم يونسي و جلد سوم آن «انقلاب مشروطيت» با مقدمه ناصر تكميل همايون در ايران به انتشار رسيده است و چاپ انگليسي آن داراي اين مقدمه ها نيست.
بهاي سه جلد نخست ايرانيكا 500/65 ريال است و در غرفه اميركبير در هفدهمين نمايشگاه بين المللي كتاب و كتابفروشي هاي سطح كشور در دسترس علاقه مندان و پژوهندگان ايران است.
گفتني است كه هم اكنون در ايران، چند دانشنامه از سال ها پيش در حال تدوين مقالاتي درباره ايران و اسلام (دانشنامه جهان اسلام و دانشنامه بزرگ اسلامي)، درباره حوزه وسيع زبان فارسي (دانشنامه ادب فارسي) هستند كه تاكنون هيچ يك به پايان نرسيده اند.