ژن‌درمانی تمام راه‌ها را به روی ویروس ایدز می‌بندد، خبرآنلاین

محققان موفق شده‌اند با استفاده از ژن‌درمانی در سلول‌های بنیادی انسان و حذف ژن کد‌کننده گیرنده ویروس ایدز از ژنوم سلول‌های ایمنی حاصل از تمایز این سلول‌ها راه ورود این ویروس را به بدن سد کنند.

محبوبه عمیدی

محققان موفق شده‌اند با مهندسی ژنتیکی سلول‌های بنیادی انسان، تزریق آنها به موش‌های آزمایشگاهی و تکثیر آنها به شکل جزیی از سیستم ایمنی، راه ورود ویروس مرگبار ایدز را سد کنند.

به گزارش هلث‌دیلی، در این تحقیق شیوه متفاوتی برای آزمایش روی حیوانات به کار گرفته‌ شده و به عبارت دیگر موش‌ها «انسانی» شده‌اند: آنها به بخشی از سیستم‌ ایمنی بدن انسان مجهز شده‌اند تا در برابر بیماری که انسان‌ها را درگیر می‌کند، مقاومت کنند. البته تاکنون امکان بررسی چنین درمان‌هایی روی انسان فراهم نشده و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا محققان اجازه بررسی این روش روی انسان و میزان موفقیت آنرا داشته باشند.

اما محققان بسیار‌امیدوار هستند. پائولا کانن یکی از محققان این روش و یکی از نویسندگان مقاله آنلاین منتشر‌شده در نیچر‌بیوتکنولوژی که دانشیار میکروبیولوژی مولکولی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است می‌گوید: «اگر به نتیجه برسیم به یک درمان یک مرحله‌ای و دائمی دست یافته‌ایم».

این تلاش نمونه‌ای از کاربرد ژن‌درمانی است. در ژن‌درمانی پزشکان تلاش می‌کنند با ایجاد تغییراتی در ساختار ژنتیکی انسان، بدن را به انجام کاری تازه که تا پیش از این قادر به انجام آن نبوده وادارند. در این نمونه محققان از ژن‌درمانی برای بالابردن توان سیستم ایمنی بدن و مقابله با ویروس ایدز استفاده کرده‌اند.

در این مطالعه جدید، محققان از سلول‌های بنیادی انسان -سلول‌هایی که امکان تمایز و تبدیل به انواع متفاوتی از سلول‌ها را دارند- استفاده کرده‌اند تا نوعی در زیستی را که محل ورود ویروس ایدز به بدن افراد است، برای همیشه ببندند.

این در زیستی که در واقع یک گیرنده تعبیه‌شده روی سطح سلول‌های ایمنی بدن و مرتبط با ژنی موسوم به CCR5 است، در درصد بسیار‌اندکی از انسان‌ها درست عمل نمی‌کند و در نتیجه این افراد نسبت به این بیماری مصونیتی دائمی دارند.

کانن می‌گوید: «فکر می‌کنم طبیعت به این شکل می‌خواسته راه درمان ایدز را به ما نشان دهد». در ایده درمان تجربی ایدز در بیماران، مهندسی ژنتیک سلول‌های متعلق به هر فرد و ایجاد مقاومت در آنها به شیوه‌ای مشابه پیش بینی شده است.

محققان برای انجام آزمایش فعلی ژن CCR5 را از سلول‌های بنیادی حذف کرده‌اند. فرض آنها اینست که ژنوم این سلول‌های بنیادی دستکاری شده تلاش می‌کند تا بخش‌های از دست‌رفته را بازسازی کند اما این بازسازی چندان موفق نخواهد بود و در نتیجه راه ورود ویروس ایدز به بدن فرد سد خواهد شد.

در نهایت این سلول‌ها به بدن موش‌های آزمایشگاهی «انسانی‌شده» منتقل شدند تا مقاومت آنها در برابر ویروس ایدز بررسی و فرض اولیه تأیید شود.
مطابق اعلام این محققان سلول‌های بنیادی مهندسی ژنتیک شده پس از ورود به بدن موش‌های انسانی‌شده نیز تکثیر و تبدیل به انواع سلول‌های ایمنی بالغ مانند لنفوسیت‌های تی را ادامه دادند. پس از گذشت دو هفته به نظر می‌رسید این سلول‌های ایمنی تازه حمایت از بدن علیه ویروس ایدز را آغاز کرده‌اند. سرعت تکثیر آنها بسیار‌بالا بوده و در نتیجه هدف‌های کمتری برای حملات ویروسی وجود داشته‌اند.

در این حین، رشد و تکثیر ویروس ایدز و حملات آن در بدن موش‌های شاهد که این سلول‌های بنیادی را دریافت نکرده بودند، ادامه داشته است.
روونا جانستون، قائم‌مقام بنیاد تحقیقاتی ایدز، (amfAR) در نیویورک، می‌گوید: «این تحقیق نه‌تنها دارد با استفاده از ژن‌درمانی به نتایج واقعی می‌رسد، بلکه دارد ما را با پتانسیل‌های تازه‌ این روش آشنا می‌کند».

«به عنوان مثال یکی از اصول اولیه ژن‌درمانی می‌گوید برای درمان بیماری مانند ایدز باید تمامی سلول‌های مرتبط تغییر‌شکل پیدا کنند و این تحقیق نشان می‌دهد که چنین تغییر گسترده‌ای برای درمان لازم نیست».

کانن می‌گوید: «آیا ژن‌درمانی در بدن انسان هم کار‌ساز است؟ هنوز پاسخ آنرا نمی‌دانیم. ما می‌خواهیم از نتیجه کار اطمینان پیدا بکنیم و بهترین نقطه شروع بیماران مبتلا به ایدزی هستند که در حال حاضر سلول‌های بنیادی آنها در دسترس قرار دارند».

کانن و همکارانش پس از استخراج سلول‌های بنیادی از بیماران اچ.آی.وی مثبت مبتلا به لنفوم وابسته به ایدز، سلول‌ها را به کمک ژن‌درمانی دستکاری خواهند کرد و سپس سلول‌های مهندسی ژنتیک شده را مجددا به بدن بیمار تزریق خواهند شد.

کانن دقیقا نمی‌داند ژن‌درمانی برای بیماران مبتلا به ایدز چقدر هزینه خواهد داشت. او رقمی حدود 100هزار دلار برای درمان هر بیمار به این روش را پیش‌بینی می‌کند و معتقد است با عدم نیاز مادام‌العمر بیماران به داروهای فعلی این هزینه در طول زمان جبران خواهد شد.

کانن احتمال می‌دهد این شیوه از ژن‌درمانی حدود 4سال آینده روی بیماران اجرا شود اما روش مشابهی که از سلول‌های ایمنی بدن بیماران استفاده می‌کند، در حال‌حاضر وارد فاز بالینی شده است.