از امروز: نشانی اينترنتی با حروف فارسی، صدای آلمان

امروز (۱۵ اکتبر) آزمايشی در اينترنت صورت می‌گيرد که راهگشای امکان نگاشتن نشانی‌های اينترنتی به حروفی غير از حروف لاتين است. بر اين قرار در آينده می‌توانيم نشانی اينترنتی را به فارسی بنويسيم. در اين ميان يک بار ديگر مشکل‌های خط-نگاری فارسی بارز می‌شوند.

آزمايش نگاشتن آدرس‌ها به زبانهای غيرلاتينی

امروز (۱۵ اکتبر) برای نخستين بار در تاريخ اينترنت آزمايشی راه‌گشا برای به کار بردن حروف غيرلاتين برای نامگذاری دامنه‌های اينترنتی انجام می‌گيرد. زبانهايی که موضوع آزمايش نامگذاری دامنه اينترنتی هستند، عبارت‌اند از: چينی، روسی، هندی، يونانی، کره‌ای، هندی، ژاپنی، تاميل، عربی و فارسی.

آدرس اينترنتی کنونی سايت فارسی دويچه‌وله در حال حاضر دارای جزء اصلی زير است:

dw-world.de/persian

آزمايش ۱۵ اکتبر اين امکان را می‌دهد که در آينده‌ی نزديک مثلاً از طريق زير نيز بتوان به سايت فارسی دويچه‌وله دسترسی داشت:

دويچه‌وله/فارسی

نحوه‌ی انجام آزمايش

آزمايش را نهادی پيش می‌برد که کار مديريت آدرس‌ها را برعهده دارد. عنوان اين نهاد به انگليسی چنين است:

Internet Corporation for Assigned Names and Numbers - ICANN

آن را به فارسی ازجمله "شرکت شماره‌ها و نام‌های اختصاصی اينترنت" خوانده‌اند.

آزمايش به اين صورت انجام می‌شود که آدرس اينترنتی‌ای به صورت example.test به زبانهای موضوع آزمايش نگاشته شده و ديده می‌شود که چگونه می‌توان به سايت مرجع آن آدرس دسترسی پيدا کرد. شيوه‌ی دسترسی به اين صورت است که آدرس نخست به عبارتی متشکل از حروف و اعداد استاندارد لاتين ترجمه می‌شود و سپس يابش آن در شبکه انجام می‌گيرد. بنابر اين مرورگرهايی توانايی فهم آدرس به حروف غير لاتينی را دارند که بتوانند اين تبديل را انجام دهند. هم اينک فقط مرورگر موسوم به Opera از عهده کدگذاری Punycode به صورت کامل برمی‌آيد. فراگرد Punycode استاندارد تبديل حروف غيرلاتينی به عبارتهای معادلی متشکل از حروف و ارقام انگليسی است.

در ادامه‌ی تحولی که "يونی‌کد" پديد آورد

بنابر اين هنوز اينترنت در اساس خود انگليسی زبان است و به طور مستقيم حتّا حروف ويژه‌ی آلمانی مثل Ä يا ß را نمی‌فهمد. آنچه می‌فهمد متشکل از حروف A تا Z و اعداد ۱ تا ۹ به لاتين است.

امکان استفاده عمومی از حروف غيرلاتين در نشانی‌های اينرنتی در پايان سال ۲۰۰۸ ميسر خواهد شد. اين تحول در ادامه‌ی تحولی است که استفاده از يونی‌کد (unicode) در پردازش الکترونيکی متن‌ها به زبانهای مختلف دنيا به دنبال آورد. استاندارد يونی‌کد اين امکان را فراهم آورد که کدبندی حروف شامل همه‌ی خط‌های رايج در جهان شود. پيش از يونی‌کد مثلاً برای نوشتن متنی فراهم‌آمده از عبارات لاتين و عبارات فارسی در يک واژه‌پرداز کامپيوتری از دو قلم استفاده می‌کرديم. اکنون اما قلم‌های طراحی شده بر پايه‌ی يونی‌کد چنان اند که با آنها می‌توان به زبانهای مختلف نگاشت. قلم رايجی مثل Arial در نسخه‌ی يونی‌کدی آن شامل حروف لاتين، روسی، يونانی، عبری، عربی، فارسی و حروف و نشانه‌های ديگر است. مضمون تحول در نگاشتن آدرس‌های اينترنتی به زبانهای غيرلاتين در واقع استفاده از يونی‌کد در نگارش آدرس‌هاست.

مشکل خط-نگارش فارسی

يونی‌کد گام‌به‌گام تکميل شد و به استاندارد تبديل شد. در نسخه‌ی آغازين آن به فارسی بی‌توجهی شده و در اصل تفاوت آن با عربی در نظر گرفته نشده بود. بی‌توجهی به زبان فارسی در شرکتها و نهادهای تعيين‌کننده در جهان داده‌پردازی کامپيوتری تا حدی بود که "ويندوز" (محصول شرکت "مايکروسفت") در آغاز از فارسی پشتيبانی نمی‌کرد و آنگاه که در نظر گرفت چنين زبانی هم وجود دارد، برای نگارش حروف فارسی آرايشی بر روی تخته‌کليد منظور کرد که با استاندارد ماشين تحرير فارسی نمی‌خواند و غيرمنطقی و توجيه‌ناپذير بود. هنوز هم مشکل ايرانيان با آرايش صفحه‌کليد حل نشده است.

استاندارد جديد يونی‌کد نيز هنوز در ميان فارسی‌زبانان جا نيفتاده است. به عنوان مثال هنوز سايتهای خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های اصلی ايرانی از کدبندی عربی استفاده می‌کنند. اين آشفتگی کار جستجو در اينترنت را مشکل می‌کند. مثلاً اگر بخواهيم دنبال نام "کريم" بگرديم، بايد درنظر گيريم که يک بار از "ک" فارسی و "ی" فارسی استفاده کنيم و يک بار از "ک" عربی و "ی" عربی. با توجه به اين موضوع و نيز اين که هنوز مشکل فاصله‌ی کوتاه در کلمات مرکب و نيز جدانويسی يا سرهم‌نويسی به شکلی استاندارد و مورد پذيرش همگان حل نشده است، اين پرسش مطرح می‌شود که در نگاشتن آدرس‌های اينترنتی به فارسی چه هنجاری پی‌گرفته می‌شود؟ به عنوان مثلاً اگر اسم "کريم" در يک آدرس اينترنتی فارسی بيايد، آن را چگونه بايد نوشت؟