بازتاب مطبوعاتی گسترده عدم استقبال آنکارا از سعید جلیلی

نخست وزیر ترکیه سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران را نیم ساعت در مقابل ساختمان نخست‌وزیری در انتظار نگاه داشت. روزنامه‌های ترکیه از پیام سیاسی این اقدام اردوغان و پاسخ به عدم استقبال از او در تهران می‌نویسند.

دويچه وله ـ روزنامه‌های ترکیه از جمله "حریت" و "خبر ترک" بدون تفسیر خبر "عدم استقبال مقام‌های ترکیه از جلیلی" را منتشر کردند. برخی از شبکه‌های خبری ترکیه نیز فیلم "عدم استقبال از جلیلی" را که در مقابل ساختمان مرکزی نخست وزیری این کشور در انتظار بود، پخش کردند.

روزنامه‌ی "تودی زمان"، "بوگون"، "ملیت" و "زمان" به زبان ترکی، این موضوع و یا "حادثه‌ی مقابل درب نخست‌وزیری" را با تحلیل بازتاب دادند و در تفسیر و مقاله‌های خود به برخورد احمدی‌نژاد در ماه مارس سال جاری با اردوغان در تهران اشاره کردند.

منابع نزدیک به نهاد نخست وزیری ترکیه نیز طی توضیحاتی جریانات پیش آمده را تنها یک ناهماهنگی دانسته و آن را غیرعمدی اعلام کردند.

آیا عدم استقبال از جلیلی عمدی بود؟

روزنامه‌ی "ملیت" در شماره‌ روز چهارشنبه، ۲۹ شهریور با نوشتن مقاله‌ای تحت عنوان "مقام ایرانی جلوی در ماند"، می‌نویسد: «سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران قرار بود در ساختمان مرکزی نخست وزیری ترکیه با رجب طیب اردوغان دیدار و گفت‌وگو کند. مهمان ایرانی هنگامی که کسی به استقبالش نیامد، مدتی را در مقابل در ورودی منتظر ماند.»

به نوشته "ملیت" طرف ترک خواستار شفافیت ایران در برنامه‌ی هسته‌ای شده است. "ملیت" در ادامه ‌آورده است: «دیدار جلیلی با اردوغان قرار بود روز سه‌شنبه ساعت ۱۱ انجام بگیرد، اما اردوغان با نیم ساعت تاخیر، در ساعت ۱۱ و سی دقیقه به ساختمان مرکزی نخست وزیری ترکیه آمد. احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه هم که قرار بود در این دیدار حضور داشته باشد در ساعت ۱۱ و پانزده دقیقه با تاخیر وارد محل ملاقات شده است. بنابراین جلیلی مجبور شده است نیم ساعت برای ملاقات با اردوغان در انتظار بماند.»

روزنامه‌ی ترکی "ملیت" در تفسیر خود با یادآوری سفر اردوغان به ایران در مارس ۲۰۱۲ خاطرنشان می‌کند: «قراربود در آن دیدار احمدی نژاد یک ضیافت شام به افتخار اردوغان ترتیب دهد. اما در حالی‌که زمان اندکی به آغاز آن مانده بود این ‌ضیافت ابطال شد و انتقال دیدار به روز بعد، روی سفر اردوغان تاثیر منفی گذاشت. کمال قلیچ‌داراوغلو، رهبر "حزب جمهوری خلق ترکیه"، این موضوع را به مجلس کشاند و ادعا کرده بود که ترکیه اعتبار خود را از دست داده است.»

عدم استقبال نمادین

روزنامه‌ی "بوگون" ترکیه هم روز چهارشنبه (۱۹ سپتامبر، ۲۹ شهریور) در مقاله‌ای به‌قلم "آدم یاووز ‌آرسلان" نوشته است: «در حالی‌که ترکیه با درگیری در بینگول و خبر شهدا دست و پنجه نرم می‌کرد، در پایتخت واقعه‌ای روی داد که برای دیپلماسی کوچک اما برای ترکیه به لحاظ سمبلیک مهم بود.»

نویسنده‌ی مقاله بوگون با اشاره به تاخیر دیدار جلیلی با اردوغان می‌نویسد: «وقتی کسی به استقبال نیامد، جلیلی و هیات همراهش با نگاه‌های حیرت زده نیم ساعت مجبور به انتظار بودند و نگاه‌های آنان به ساعت‌هایشان از نگاه دور نمی‌ماند.»

به نوشته‌ی مقاله‌نویس روزنامه "بوگون" در شرایط عادی برای ملاقات‌های برنامه‌ریزی شده، بروز چنین حادثه‌ای امکان‌ناپذیر است. وی می‌افزید: «زمان دیدار، تعداد شرکت‌کنندگان و هیئت‌های طرفین کاملا مشخص هستند. اما اگر یکی از طرفین بخواهد پیامی بدهد، قدم‌های نمادین برمی‌دارد و به همین دلیل باید رفتار ترکیه را به خوبی بررسی کرد.»

آدم یاووز آرسلان با اشاره به توضیحات رسمی ترکیه مبنی بر غیرعمدی بودن این موضوع و ناهماهنگی‌ها آورده است که روابط ایران و ترکیه در ظرف یک سال گذشته بسیار پرنشیب بوده است و ایران در هر فرصتی ترکیه را مورد هدف قرار داده است.

روزنامه بوگون‌هم به سفر ماه مارس اردوغان به ایران اشاره می‌کند و می‌نویسد: «ملاقات اردوغان با احمدی نژاد به بهانه‌ی بیماری احمدی‌نژاد یک روز به تاخیر انداخته شده بود. در حالی‌که احمدی نژاد در آن روز بیمار نبود و دیدارهای دیگری ترتیب داده بود و تنها همین موضوع برای ترکیه کافی است.»

نویسنده‌ی روزنامه بوگون می‌افزاید: «دفتر گناهان ایران بسیار پرحجم است، حمایت ایران از پ ک ک در موضوع درگیری‌های شهر شمگین‌لی کاملا عیان شده است. مقام‌های نظامی ایران بارها ترکیه را تهدید کرده‌اند. درباره‌ی حضور ۱۰۰ جاسوس ایران که هماهنگ با پ ک ک عمل می‌کنند نیز خبر داده شد. مقام‌های اطلاعاتی این رقم را ۵ برابر بیشتر از رقم اعلام شده می‌دانند. متاسفانه ایران در برابر میکروفون یا در ملاقات‌ها یک دیدگاه را مطرح می‌کند، اما در پشت پرده کاملا برعکس گفته‌هایش عمل می‌کند.»

پیام‌ سیاسی عدم استقبال از مقام ایرانی

روزنامه‌ی "زمان" ترکیه هم در آخرین شماره خود، چهارشنبه ۲۹ شهریور به قلم احمد دونمز تفسیری تحت عنوان "کسی در نخست‌وزیری به استقبال جلیلی نیامد" می‌نویسد که دیدار اردوغان با جلیلی تحت الشعاع موضوع عدم استقبال از جلیلی قرارگرفته است.

این روزنامه‌ی پرشمارگان ترکیه در تحلیل موضوع نتیجه می‌گیرد: «تاخیر نیم ساعته‌ی اردوغان معنادار بود.»

روزنامه "تودی زمان" ترکیه که به زبان انگلیسی منتشر می‌شود، فیلم ورود ماشین جلیلی را نیز نشان می‌دهد که وی به تنهایی از ماشین و بدون استقبال هیچ مقام ترک به سوی ساختمان نخست وزیری گام برمی‌دارد.

این روزنامه تاکید کرده است که عدم حضور مقام‌های ترکیه باعث شگفتی آقای جلیلی شده است. در فیلم تارنمای "تودی زمان" نشان داده می‌شود که پس از توقف ماشین جلیلی و سفیر ایران در ترکیه به دلیل عدم حضور مقام‌های ترک، جلیلی به‌سوی ساختمان نخست‌وزیری گام برمی‌دارد و در درگاه ساختمان نخست‌وزیری به انتظار مقام‌های ترک می‌ماند. "تودی زمان" یادآورمی‌شود که در ماه مارس ۲۰۱۲ هنگامی که اردوغان وارد تهران شد نیزچنین حادثه‌ای اتفاق افتاد و ملاقات اردوغان به بهانه‌ی کسالت احمدی‌نژاد به تعویق افتاد. اردوغان در این سفر با آیت‌الله علی‌خامنه‌ای رهبر دینی ایران نیز ملاقات کرد. وی سخنانی در رابطه با سوریه ایراد کرد که باب‌ طبع اردوغان نبوده است.

پاسخ اردوغان به احمدی‌نژاد

در میان تحلیل‌گران و محافل سیاسی ترکیه نیز عدم استقبال گرم از مقام‌های ایرانی به معنای سردی مناسبات ترکیه و ایران تحلیل می‌شود.

محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل گر مسائل ترکیه از شهر استانبول تاکید می‌کند که عدم استقبال از جلیلی عمدی بوده است و تشدید تنش سیاسی بین دو کشور را نشان می‌دهد .

آقای خاتم به دویچه وله می‌گوید: «مقام‌ها ترکیه به شدت در مسئله‌ی مذاکرات هسته‌ای، حمایت ایران از پ ک ک و سیاست ایران در حمایت از رژیم اسد ناخرسند هستند. اردوغان خواستار صداقت و شفافیت بیشتر ایران در مسئله هسته‌ای است.»

این کارشناس هم تاکید می‌کند که عدم استقبال از جلیلی پاسخی است به برخورد احمدی نژاد با اردوغان در آخرین دیدارش از تهران.

پیامد عدم استقبال از جلیلی برای مناسبات ایران و ترکیه

آرتوم دینج، کارشناس مسائل ترکیه هم معتقد است، حادثه‌ی اتفاق افتاده به‌رغم ادعای مفسران و تحلیل‌گران روزنامه‌های ترکیه "تاثیر مهم و آنچنانی در کل مناسبات دو کشور نخواهد داشت".

آرتوم دینج می‌افزاید: «دو کشوربه لحاظ تجاری، سیاسی و دیپلماتیک وابستگی خاصی به یکدیگر دارند. ایران برای کاهش تحریم‌ها و خروج از انزوای بین‌المللی نیاز مبرمی به ترکیه دارد و ترکیه نیز به انرژی ایران نیاز دارد. ایران در شش ماهه‌ی اخیر بر اساس آمار اتاق بازرگانی ترکیه به یکی از بزرگترین بازارهای کالاهای صادراتی ترکیه تبدیل شده است.»

با توجه به عامل رشد تبادلات تجاری ترکیه با ایران، این کارشناس نتیجه می‌گیرد که اتفاق روی داده در مقابل دفتر نخست وزیری ترکیه، تاثیرمنفی در کل مناسبات دو کشور نخواهد داشت.