گزارشی از طرح مبارزه با افراد موسوم به اراذل و اوباش

کميته گزارشگران حقوق بشر-

ترافيک .. ترافيک.. ترافيک

توی دلم هی بد و بيراه می‌گويم که باز دو قطره باران آمد و کار مملکت تعطيل شد. ماشين‌ها يک قدم يک قدم حرکت می‌کنند. چهارراه نظام‌آباد، مملو از آدم است. دورتادور ميدان، پر است از انوع مختلفِ ماشين‌های پليس .

جمعيت دو تا دور چهارراه حلقه زده. گروهی مقابل درب ورودی مترو ايستاده‌اند. برخی از تيرهای برق و باجه‌های تلفن بالا رفته‌اند. انگار صحنه نمايش واقعه‌ی مهمی است.

دورتر می‌ايستم. خانم کنار دستی می‌گويد:" اراذل و اوباش هستند، آوردنشان اينجا، معرفی‌شان می‌کنند جلوی مردم."

می‌پرسم:" اراذل و اوباش يعنی چه؟" می‌گويد:" همين‌ها که شرارت می‌کنند. برخی‌هايشان دزدی می‌کنند. بعضی‌ها با زن‌های مردم....! " و ادامه می‌دهد:" بعضی‌هايشان سن و سال دار بودند، زن و بچه دارند. آخر زن و بچه‌هايشان چه گناهی کرده‌اند. تعدادی ديگر هم خيلی کوچک بودند."

من هی سرک می‌کشم از ميان جمعيت که چيزی ببينم، به زن می‌گويم:" خانم واقعا فکر می‌کنيد اينها اراذل و اوباشند؟!.. " نگاهم می‌کند. می‌گويم:" اينطورها نيست، خانم. من می‌دانم!"

يک نفرشان را درحالی که دستش زخمی و بانداژ شده است، می آورند سوار ماشين می‌کنند. خيلی‌هايشان سر و صورتشان زخمی است. معلوم است چه بر سرشان آمده، می‌روم جلوتر به مأمور پليس می‌گويم:" داستان اين افراد چيست آقا.؟".. می‌گويد:" برو عقب خانم"، می‌گويم:" من خبرنگارم!" و توی دلم فکر می‌کنم که اگر گفت کارت خبرنگاری‌ات، چه دروغی سر هم کنم.

باز می‌گويد:" برو عقب، اراذل و اوباشند ديگر!"

می‌گويم:" می‌شود بگوييد اراذل و اوباش دقيقا يعنی چه؟" نگاه سنگينش را می‌دوزد روی صورتم که يعنی دارم زيادی حرف می‌زنم."

دور تا دور چهاراه، تا چشم کار می‌کند مأموران نيروی انتظامی است، با لباس‌های مختلف. زن کنار دستی‌ام می‌گويد:" توی تلويزيون اعلام کرده، از ساعت ۵ صبح شروع شده"

صف طولانی ماشين‌هايی که پشت جمعيت مانده‌اند. مسافرانی که کنار خيابان در انتظار تاکسی صف کشيده‌اند. بازداشت‌شدگان را گروه گروه می‌نشاندند در ماشين‌هايی که پشتش قفس دارد، برنامه تمام شده. مردی در بلندگو می‌گويد:" از حضور شما مردم هميشه در صحنه متشکريم، اين تنها نمونه‌ای از برنامه‌های پليس برای امنيت شما شهروندان است. لطفا متفرق شويد!"

مرد راننده می‌گويد:" ببين چه بساطی راه انداخته‌اند. خودشان از دم اراذل و اوباشند. حالا می‌دانيد تلافی اين کارشان را چهارشنبه سوری در می‌آوريم!".. از اهالی همان منطقه نظام آباد است.

مسافر ديگر می‌گويد:" ماشاالله مردم برای ديدن اعدام و اينجور چيزها خوب جمع می‌شوند، آن‌وقت می‌گويند با کارت ملی‌ـ‌تان بياييد مرغ بخريد، کسی صدايش در نمی‌آيد"

طرح مبارزه با اراذل و اوباش

طرح مبارزه با افراد موسوم به ارذل و اوباش، اولين‌بار در ارديبهشت‌ماه سال ۸۶ از سوی پليس به مردم معرفی شد. در اين طرح قرار بود، نيروهای پليس به دستگيری کسانی بپردازند که در محلات شرارت کرده و موجب رعب و وحشت در ميان ساکنان می‌شدند.

با اين‌حال مرحله اول اين طرح که با دعوت از عکاسان و خبرنگاران انجام شد با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی فعالان حقوق بشر مواجه شد. انتشار تصاوير از برخوردهای خشن نيروهای انتظامی با بازداشت‌شدگان، پليس را وادار کرد تا در مقابل خبرنگاران ضمن دفاع از اين طرح، برخوردهای انجام شده را تقبيح کرده و آن را تخطی مأمورانش بداند.

بازداشت‌شدگان سپس به بازداشتگاه کهريزک منتقل شدند و در آنجا تحت شديدترين شکنجه‌های جسمی قرار گرفتند. شاهدان عينی از کشته شدن دست کم ۱۰ نفر در بازداشتگاه کهريزک خبر می‌دادند. بازداشت‌گاه کهريزک، پس از انتخابات، جهت نگهداری بازداشت‌شدگان معترض به نتايج انتخابات مورد استفاده قرار گرفت.

درحالی که از بازداشت‌شدگان طرح‌های پيشين " جمع‌آوری اراذل و اوباش"، هنوز شماری از آنها در وضعيت بلاتکليفی در زندان به سر می‌برند، در هفته‌های گذشته نيز خبرهايی مبنی بر گرداندن اراذل و اوباش در محلات و دستگيری‌های گسترده اين افراد منتشر شده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که افراد بازداشت شده، عموما شامل کسانی هستند که به دلايل مختلف دارای پرونده در نيروی انتظامی و دادگاه بوده، با اين‌حال دوران محکوميت خود را گذرانده و آزاد شده‌اند.

يکی از بازداشت‌شدگان سال‌های گذشته می‌گويد:" تمام کسانی که را دارای پرونده در نيروی انتظامی محله‌شان هستند. حتی اگر کاری هم نکرده باشند، در جريان اين طرح‌ها می آيند سراغشان و بدون اينکه جرم ديگری مرتکب شده باشند، تنها برای نشان دادن اقتدار نيروی انتظامی دستگير می‌شوند."

از نگاه قانون

" نيروی انتظامی به جز موارد برخورد با جرايم مشهود، حق بازداشت واحضار هيچ‌يک از شهروندان را ندارد. جرم مشهود يعنی هنگامی که جرم در حضور مأموران پليس اتفاق بيفتد. مأموران پليس تنها در چنين صورتی، آنهم چنانچه بلافاصله پس از وقوع جرم، مجرم را در حال فرار ببينند، اجازه بازداشت دارند. "

حقوق‌دانان معتقدند، از آنجا که واژه" ارذل و اوباش" هيچ تعريف مشخص حقوقی ندارد و مطابق با ماده ۲ مجازات اسلامی که بر قانونی بودن جرم و مجازات تأکيد کرده و اعلام می‌دارد:" هر فعل يا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعيين شده باشد جرم محسوب می‌شود."، عملکرد نيروهای انتظامی در برخورد با افراد مذکور و اطلاق عنوانی به نام اراذل و اوباش به آنان، غيرقانونی است.

مطابق با اعلاميه جهانی حقوق بشر، انسان دارای کرامت است، و هيچ مقامی حق ندارد حيثيت و کرامت انسانی افراد را از بين ببرد. اصول ۲۱ و ۲۲ قانون اساسی نيز با تأکيد بر احترام به کرامت انسانی افراد، رفتارهايی راکه موجب تعرض به حيثيت افراد جامعه شده و حقوق مادی و معنوی آنها را مخدوش می‌کند زير سؤال برده است.

ماده ۶ اعلاميه جهانی حقوق بشر،عنوان می‌کند که " هر کس حق دارد که شخصيت حقوقی او در همه جا به عنوان يک انسان در مقابل قانون محترم شناخته شود." همچنين ماده ۵ اين اعلاميه نيز هرگونه اعمال ظالمانه، شکنجه و رفتاری را که برخلاف انسانيت و شئون بشری باشد، منع کرده است."

حال آنکه در برخوردهای صورت گرفته از سوی نيروی انتظامی نه تنها کرامت ذاتی انسان ناديده انگاشته شده، بلکه اين نيروها، پيش از آنکه متهمان در دادگاه‌های صالحه مورد محاکمه قرار گرفته و جرمشان اثبات شود، اقدام به برخوردهای خشن، شکنجه، و حبس افراد می‌کنند.