بيلان آزادی مطبوعات در جهان ٢٠١٠، گزارشگران بدون مرز

سال ميلادی ٢٠١٠ از سال‌های گذشته با رشد چشم‌گير اختطاف خبرنگاران متمايز می‌شود. در سال ٢٠٠٨ اين تعداد ٢٩ مورد بود، در سال ٢٠٠٩ ، اين رقم به ٣٣ مورد رسيد و در سال ٢٠١٠ آمار روزنامه‌نگاران ربوده شده ٥١ مورد است. خبرنگاران کمتر از پيش بعنوان ناظران بيرونی انگاشته می‌شوند. بی‌طرفی و ماموريت حرفه‌ای آنها نيز مورد احترام قرار نمی‌گيرد.

٢٠١٠ در ارقام روزنامه‌نگار کشته شده ٥٧
روزنامه‌نگار ربوده شده ٥١
روزنامه نگاردستگير شده ٥٣٥
روزنامه‌نگار مورد تعرض و تهديد قرار گرفته ١٢٧٤
رسانه سانسور شده ٥٠٤
روزنامه نگار تبعيدی ١٢٧
وبلاگ نويس بازداشت شده ١٥٢
وبلاگ نويس مورد تعرض و تهديد قرار گرفته ٥٢
کشورهای سانسورگر اينترنت ٦٢
کاهش مرگ خبرنگاران در مناطق جنگی

در سال ميلادی ٢٠١٠ در سراسر جهان ٥٧ خبرنگار به هنگام انجام وظيفه خود کشته شده‌اند. سال گذشته اين آمار ٧٦ نفر بود که نشانگر کاهشی ٢٥ درصدی است. تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده در مناطق جنگی در طی سال‌های گذشته کمتر شده است. نکته قابل ملاحضه اين است که تشخيص هويت قاتلان در ميان باند‌های مافيايی،نطاميان، گروه‌های مذهبی افراطی و دولت‌ها بيش از پيش دشوار شده است.

ژان فرانسوا ژوليارد دبير اول گزارش‌گران بدون مرز در اين باره اعلام کرد « نسبت به سال گذشته تعداد کمتری خبرنگار در مناطق جنگی کشته شده‌اند، حرفه‌کاران رسانه‌ها بيش از هر کس قربانی تبه‌کاران و باندهای قاچاق‌بران مواد مخدر شده‌اند. باندهای مافيايی و شبه نظاميان نخستين عاملان قتل خبرنگاران در جهان هستند. داو آينده تلاش برای پاک کردن اين پديده است. مقامات حکومتی کشورهايی که در آنها خبرنگاران به قتل می‌رسند،در مبارزه با مصونيت از مجازات که عاملان اين جنايات از آن سود می‌جويند، مسووليت اصلی را بر عهده دارند. اگر دولت‌ها همه‌ی تلاش خود را برای مجازات قاتلان خبرنگاران بکار نگيرند، عملا به شريک جرم جنايتکاران تبديل می‌شوند.»

خبرنگاران گروگان‌های باج‌گيری

سال ميلادی ٢٠١٠ از سال‌های گذشته با رشد چشم‌گير اختطاف خبرنگاران متمايز می‌شود. در سال ٢٠٠٨ اين تعداد ٢٩ مورد بود، در سال ٢٠٠٩ ، اين رقم به ٣٣ مورد رسيد و در سال ٢٠١٠ آمار روزنامه‌نگاران ربوده شده ٥١ مورد است. خبرنگاران کمتر از پيش بعنوان ناظران بيرونی انگاشته می‌شوند. بی‌طرفی و ماموريت حرفه‌ای آنها نيز مورد احترام قرار نمی‌گيرد.

« ربودن خبرنگاران بيشتر از پيش رايج شده است و کشورهای بيشتری را در بر گرفته است. برای نخستين بار، در سال ٢٠١٠ هيچ کدام از ٥ قاره‌‌ی جهان از اين بلا بی‌نصيب نماندند. خبرنگاران در عمل به وسيله‌ای برای باج‌گيری تبديل شده‌اند. اختطاف‌گری به ربايندگان امکان تامين مالی فعاليت‌هايشان را می‌دهد، دولت‌ها را به سرخم کردن در برابر درخواست‌هايشان وادار می‌کند و اينگونه پيام‌‌شان را به افکار عمومی می‌رسانند. برای گروه‌های درگير تضمين کننده‌ی شکلی از تبليغات برای خود است.

در اين باره نيز دولت‌ها برای شناسايی و به عدالت سپردن گروگان‌گيران بايد تلاش بيشتری انجام دهند. بدون اين تلاش گزارش‌گران محلی و خارجی امکان حضور در برخی مناطق را نخواهند داشت و مردمان آنجا با سرنوشت تلخ خود تنها خواهند ماند.»

در سال ٢٠١٠ به ويژه در افغانستان و نيجريه خبرنگاران با اين خطر رودرو بوده‌اند. در افغانستان اختطاف استفان تاپونيه و هروه دکی‌ئر و سه همکار افغانشان از ٢٩ دسامبر ٢٠٠٩ تا امروز يکی از طولانی‌ترين گروگانگيری‌های تاريخ روزنامه‌نگاری فرانسه از آغاز دهه نود هيچ نقطه‌ای از جهان نيست که در آن روزنامه نگاری کشته نشده باشد

در سال ميلادی ٢٠١٠ در ٢٥ کشور جهان خبرنگار کشته شده‌ است. از زمان انتشار بيلان سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرز تا امروز اين نخستين بار است که در اين تعداد کشور خبرنگار به قتل رسيده است. نزديک به ٣٠ درصد خبرنگاران کشته شده در قاره آفريقا به قتل رسيده‌اند. ( در آنگولا، کامرون،نيجريه، اوگاندا، جمهوری دمکراتيک کنگو، سومالی که هفت کشور از ٢٥ کشور تشکيل دهنده قاره آفريقا هستند) اما آسيا با ٢٠ مورد قتل و پاکستان در صدر آن با ١١ روزنامه نگار کشته شده پر مرگ‌ترين قاره جهان است.

از زمان انتشار بيلان سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرز تا امروز و در ميان ٦٧ کشوری که در آنها خبرنگاران به قتل رسيده‌اند، در تعداد اندکی از آنها چون افغانستان، کلمبيا، عراق، مکزيک، پاکستان، فليپين، روسيه و سومالی هيچ تغييری چشم‌گيری به وجود نيامده است. در اين کشورها می‌توان گفت فرهنگ خشونت عليه مطبوعات نهادينه شده است. سه کشور پرخشونت در طی ده سال گذشته افغانستان، عراق و مکزيک هستند. در پاکستان هرسال‌ چون سال پيش تکرار می‌شود، خبرنگاران که يا از سوی گروه‌های اسلامی مورد هدف قرار می‌گيرند و يا قربانی عمليات انتخاری می‌شوند، سنگين‌ترين هزينه را در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.

در عراق خشونت عليه روزنامه‌نگاران از سر گرفته شده است. در کل ٧ روزنامه‌نگار درسال ٢٠١٠ کشته شده‌اند، اکثر آنها پس از عقب نشينی ارتش امريکا به قتل رسيده‌اند. در ٢٠٠٩ اين آمار ٤ نفر بوده است. خبرنگاران در اين کشور قربانی جريان‌های مختلفی از جمله قدرت‌های محلی،گروه‌های فاسد، جنبش‌های مذهبی هستند که مستقل بودنشان را نمی‌پذيرند.

در مکزيک خشونت مفرط باندهای قاچاقبری عليه همه‌ی مردم و به ويژه بر ضد روزنامه‌نگاران شاخص عمل می‌کند. اين امر گزارشدهی از وقايع را تخريب کرده است. گزارش‌گران برای اجتناب از خطر، محبور به انجام کاری حداقلی هستند.

هندوارس، در امريکای مرکزی، دارای سه روزنامه‌نگار کشته شده است - در ميان نه خبرنگار به قتل رسيده، در سال ٢٠١٠ - در ارتباط با حرفه روزنامه‌نگاری است. در پی کودتای ٢٨ ژوئن ٢٠٠٩ خشونت سياسی نيز به خشونت "سنتی" جرايم سازمان‌يافته، پديده رايج در اين منطقه، اضافه شده است.

در سال گذشته، تايلند نيز که مطبوعات عليرغم مشکلات روی داده از استقلال نسبی بهرمند هستند، از آسيب در امان نماند. در ماه آوريل و می دو روزنامه‌نگار خارجی، فابيو پولانگی ايتاليايی و هيروکی مورموتو ژاپنی به هنگام درگيری ميان پيراهن قرمزها هواداران، تاکسين شين واتارا، نخست وزير سابق و پليس در بانکوک و به احتمال زياد با شليک ماموران پليس کشته شدند.

کشته شدن خبرنگاران در اروپا

در سال گذشته دو روزنامه‌نگار اروپايی در يونان و ليتونی به قتل رسيدند، که تا امروز چگونگی و چرای قتل آنها مشخص نشده است. در يونان که عدم ثبات سياسی و اجتماعی بی‌تاثير بر کارکرد رسانه‌ها نيست، سوکراتيس گويولياس خبرنگار و مدير راديو تما ٩٨،٩ در تاريخ ١٩ ژوئيه با شليک گلوله در برابر منزلش به قتل رسيد. پليس تا اين لحظه يک گروه چپ‌گرای افراطی به نام "فرقه انقلابيون" را مسوول قتل اعلام کرده است. در ليتونی کشوری که تا کنون از محيطی آرام برای مطبوعات بهرمند بوده است گريگوريجيس نمکوف مدير و سردبير روزنامه ميليون و مالک يک شبکه تلويزيونی در تاريخ ١٦ آوريل ٢٠١٠ باشليک دو گلوله در سرش به هنگام بازگشت از يک جلسه کاری کشته شد.

اينترنت پناه نيست

گزارش‌گران بدون مرز به تحقيق در باره قتل وب‌نگار مصری خالد محمد سعيد ادامه می دهد. وی پس از بازداشتش در يک کافی نت از سوی دو پليس با لباسی شخصی در خيابان مورد ضرب و شتم قرار گرفته و به قتل رسيد. بنا بر اطلاعاتی که منتشر شده است وی در انتشار ويدئويی از دخالت ماموران پليس در پخش مواد مخدر دست داشته است. پزشکی قانونی علت مرگ وی را زياده روی در استفاده از موارد مخدر اعلام کرده است. اما عکس‌های منتشر شده از پيکر او اين امر را رد می کنند و تائيد کننده قتل به وسيله ضرب و شتم هستند.

آمار وب‌نگاران دستگير شده نسبت به سال گذشته به شکل نسبی ثابت مانده است. اين امر نشانگر عادی شدن سرکوب وب‌نگاران و سانسور اينترنت است. مسدودسازی سايت‌ها ديگر امری تابو نيست، سانسور اشکال ديگری را نيز به خود گرفته است : تبليغ سياسی يک طرفه و تهاجمی و استفاده بيشتر از حملات سايبری برای به سکوت وادار کردن کاربران معترض. نکته مهم ديگر اين است که سانسور فقط از سوی دولت‌های سرکوبگر اعمال نمی‌شود و می‌تواند از سوی دمکراسی‌ها با وضع قوانين محدود کننده نيز بکار گرفته شود.

تبعيد : اخرين شانس

در برابر خشونت و سرکوب، بسياری از حرفه‌کاران رسانه‌ها مجبور به ترک کشور خود شده‌اند. در سال گذشته ١٢٧ روزنامه‌نگار از ٢٣ کشور جهان مجبور به ترک کشور خود شده‌اند. برای دومين سال متوالی ايران با ٣٠ روزنامه‌نگار تبعيدی بيشترين تعداد فرار روزنامه‌نگاران را به خود اختصاص داده است. آفريقای مرکز نيز از خبرنگاران خالی می‌شود. نزديک به ١٥ روزنامه‌نگار اتيوپيايی و سوماليايی در سال گذشته کشور خود را ترک کرده‌اند. تبعيد اجباری ١٨ روزنامه‌نگار زندانی کوبايی به اسپانيا از جمله وقايع مهم سال ٢٠١٠ بود. اين روزنامه‌نگاران از سال ٢٠٠٣ در زندان بسر می‌بردند.

توضيح : گزارشگران بدون مرز برای ارائه اين بيلان همچون سالهای گذشته مواردی را برشمرده است که رابطه ميان حرفه‌ی قربانی با حادثه برای سازمان يا کاملا و يا با احتمال نزديک به يقين مشخص شده است. اين آمار مبتنی بر مواردی است که گزارش‌گران بدون مرز از آنها مطلع شده و مواردی را که قربانيان برای حفظ امنيت خود خواهان افشای آن از سوی خود و يا ما نبوده اند خوداری کرده است.